Hệ thống giáo dục phổ thông (GDPT) Phần Lan dựa trên triết lý LESS IS MORE – Ít hơn có nghĩa là nhiều hơn. Đây là một triết lý sống được đưa vào ứng dụng cho giáo dục.
Người dân Phần Lan tin tưởng vào triết lý ‘Less is More’. Nhờ vậy họ có tư duy ‘Less is More’ và thể hiện trong cuộc sống đơn giản và bình dị của họ. Nhà của họ thường chỉ vừa đủ sống. Họ không mua dư mà chỉ vừa đủ dùng. Phụ nữ ít khi dùng mỹ phẩm và không có nhiều trang phục.
Đàn ông không đòi hỏi phải có xe hơi. Trong khi đó xã hội Việt Nam cũng như nhiều nơi khác trên thế giời có triết lý sống và giáo dục – ‘MORE IS MORE’, lúc nào cũng muốn thêm chứ không muốn bớt.
Để hiểu triết lý sống ‘Less is More’ này được ứng dụng vào nền giáo dục phổ thông Phần Lan như thế nào, tôi xin nêu vài điểm đặc trưng của hệ thống sau đây:
1. Rút ngắn thời gian đào tạo phổ thông: Nhiều lựa chọn
Trẻ em Phần Lan không bắt đầu đi học đến khi 7 tuổi. Vâng, BẢY tuổi. Dưới 7 tuổi trẻ Phần Lan chỉ có biết rong chơi. Trong khi ấy ở Việt Nam, cha mẹ bắt đầu cho con đi học lúc 3 tuổi vì sợ không theo kịp trẻ khác.
Chương trình đào tạo phổ thông chỉ 9 năm thay vì 12 năm. Đến năm 16 tuổi học sinh thi một lần thi chuẩn quốc gia và có thể chọn: 1) học tiếp để chuẩn bị vào Đại học (dưới 40% chọn hướng này); 2) học nghề cao đẳng (dưới 60%); hay 3) đi làm (dưới 5%).
2. Ít giờ trong lớp: Nhiều giờ để nghỉ và chơi
Mỗi ngày chỉ học 5 tiết và mỗi tiết chỉ 45 phút. Mỗi giờ có 15 phút nghỉ và đây là giờ chơi đúng nghĩa của học sinh. Học sinh được tự do vui chơi ngoài trời. Học sinh Phần Lan không có học thêm sau giờ. Thường rất ít bài tập về nhà, nếu có thì trung bình mất khoản 30 phút để hoàn tất.
3. Ít thi cử: Học nhiều hơn
Trẻ em Phần Lan rất ít khi phải thi hoặc làm bài tập ở nhà cho đến trung học. Trong thời gian 6 năm tiểu học, học sinh không có một đánh giá gì.
4. Ít môn học: Học sâu hơn
Lượng kiến thức trong chương trình đào tạo ít hơn các chương trình đào tạo phổ thông khác và do đó cho phép học sinh có thời gian học sâu hơn.
5. Ít giờ đứng lớp: Nhiều thời gian để chuẩn bị bài dạy
Giáo viên chỉ dạy 4 tiết/ngày và có 2 giờ/tuần cho phát triển chuyên môn. Nhờ có ít thời gian đứng lớp, giáo viên có thời gian để chuẩn bị bài giảng tốt.
6. Ít vị trí giáo viên: Chất lượng giáo viên tốt hơn
Tất cả giáo viên phổ thông đều phải có bằng thạc sĩ và là 10% giỏi nhất lớp. Năm 2010, 6,600 hồ sơ cho 660 vị trí giáo viên tiểu học. Lương của giáo viên khá cao. Do đó giáo viên phổ thông Phần Lan đều thuộc loại có học thức giỏi và có được địa vị xã hội như Bác sĩ và Luật sư.
7. Ít qui chế: Thêm niềm tin
Chương trình đào tạo quốc gia chỉ là những hướng dẫn chung. Mấu chốt của vấn đề là ở niềm tin. Xã hội tin tưởng trường sẽ mướn giáo viên giỏi. Trường tin tưởng vào khả năng của giáo viên và cho giáo viên nhiều tự do trong công tác xây dựng môi trường lớp học kiến tạo. Phụ huynh học sinh tin tưởng ở trường học và giáo viên sẽ giáo dục con em họ tốt. Giáo viên tin tưởng ở học sinh học vì muốn học hỏi kiến thức (vì rất ít thi cử xếp hạng). Một khi xã hội đặt niềm tin vào hệ thống giáo dục thì chính phủ không cần phải xây dựng nhiều qui chế để kiểm soát.
Khi ứng dụng triết lý ‘Less is More’, Phần Lan đã thành công xây dựng nền giáo dục ‘Học 1 hiểu 10’. Và do đó từ 2001 đến nay hệ thống này hầu như đứng đầu thế giới về khoa học, toán, và đọc hàng năm. Hơn cả các nước tiên tiến trong khu vực châu Á nơi mà thời gian và kinh phí đầu tư cho giáo dục lớn hơn nhiều.
GS Trương Nguyện Thành (Nguồn: Báo Thời Đại)
