Những ngày gần đây, chúng ta đã nghe nhiều về những biến động lớn ở Venezuela. Có không ít sự can thiệp của Hoa Kỳ. Vì sao Hoa Kỳ lại quan tâm nhiều đến Venezuela?
Từ năm 1898 khi Teddy Roosevelt vẫn còn ở cương vị Trợ lý Bộ Trưởng Hải Quân, ông đã dẫn dắt Hoa Kỳ liên tục bành trướng thế lực của mình tại Tây Bán Cầu, bao gồm Vùng biển Caribe và Châu Mỹ Latinh. Trận chiến giữa Hoa Kỳ và Tây Ban Nha vào năm 1898, do chính Roosevelt châm ngòi, đã khiến Tây Ban Nha phải rút khỏi vùng biển Caribe, để Cuba và Puerto nằm dưới sự kiểm soát của Hoa Kỳ. Khi Teddy Roosevelt trở thành tổng thống vào năm 1901, Hoa Kỳ liên tiếp vận dụng các tình huống có sẵn để thâu tóm các nước Trung và Nam Mỹ, kể cả Venezuela vào năm 1903 và Panama vào năm 1904. Sự can thiệp của Hoa Kỳ vào Venezuela bắt đầu vào cuối năm 1902 khi tàu chiến của Anh Quốc và Đức Quốc phong tỏa Venezuela, đòi hỏi quốc gia này phải trả nợ. Tổng thống Teddy Roosevelt trước đó đã tuyên bố chủ thuyết can thiệp mới của Washington, tự cho phép Hoa Kỳ dùng các phương tiện quân sự để nhúng tay vào nội bộ của các nước Châu Mỹ Latinh nếu Hoa Kỳ cho rằng quyền lợi của nước Mỹ bị đe dọa. Dùng chủ thuyết táo bạo và mạnh tay này, Hoa Kỳ đã cảnh cáo Đức Quốc và Anh Quốc phải chấp nhận hòa đàm với chính phủ Venezuela tại tòa án quốc tế ở Hague. Khi Anh Quốc còn ngần ngừ, Roosevelt dọa tiến chiếm Canada nếu Anh Quốc dám chạm trán với Hoa Kỳ. Khi ấy các tàu chiến của Hoa Kỳ đã bắt đầu chuyển hướng tiến về khu vực biển Venezuela.
Không thể đối chọi với Washington tại vùng biển sân sau của Hoa Kỳ, Anh và Đức đành ngậm ngùi rút khỏi khu vực biển Caribe. Hoa Kỳ đã giúp Venezuela vụt khỏi vòng tay của các cường quốc Âu Châu, và Hoa Kỳ đồng thời củng cố thế lực của mình tại Tây Bán Cầu. Chỉ một năm sau, Hoa Kỳ lại nhúng tay vào quốc gia Colombia, khuyến khích khu vực Panama đứng lên tuyên bố độc lập. Chỉ trong vòng vài ngày, Washington công nhận chính quyền của quốc gia mới có tên là Panama và hỗ trợ Panama với 10 triệu đô la. Panama đồng ý cho quân đội Hoa Kỳ tiến hành đào kênh Panama, nối liền biển Thái Bình Dương và Đại Tây Dương, và giao chủ quyền của kênh đào này cho Hoa Kỳ.
Kể từ giai đoạn đó, Hoa Kỳ đã luôn sử dụng ảnh hưởng và thế lực của mình tại các nước Trung và Nam Mỹ. Trong nhiều thập niên qua, Hoa Kỳ đã tấn công vào Cuba dưới thời tổng thống Kennedy, đã đổ bộ vào Grenada và thả mìn phong tỏa cảng ở Nicaragua dưới thời tổng thống Reagan, đã tấn công bắn phá thủ đô của Panama dưới thời tổng thống George Bush để bắt sống Noriega, và hôm nay thì chính quyền của tổng thống Trump đang ra tay thay đổi chính phủ của Venezuela.
Cũng như ở đầu thế kỷ 20, sự can thiệp vào Venezuela là một ván bài lớn của Hoa Kỳ. Khi xưa, ván bài này là sự tranh chấp giữa Hoa Kỳ và Anh Quốc. Hôm nay, ván bài này là sự tranh chấp giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.
Vai trò của Trung Quốc tại Venezuela bắt đầu từ giữa năm 1997 khi ông Chu Vĩnh Khang trở thành chủ tịch tập đoàn dầu khí Trung Quốc (CNPC). Chắc hẳn chúng ta đều đã nghe về Chu Vĩnh Khang vì ông ta từng là một trong những người có quyền lực lớn nhất tại Trung Quốc trước khi ông Tập Cận Bình trở thành chủ tịch nước. Giờ đây thì ông Chu Vĩnh Khang đang chịu án tù chung thân về tội tham nhũng và bao che cho những nhân vật tham nhũng khác.
Khi Chu Vĩnh Khang trở thành người đứng đầu của CNPC vào năm 1997, thì ông ta lập tức tuyển mộ một nhóm nhân viên tinh nhuệ của CNPC để sang Venezuela thiết lập một bàn đạp chiến lược cho Trung Quốc tại vùng Tây Bán Cầu, chuẩn bị cho việc đối mặt với Hoa Kỳ tại vùng biển Caribe. Vào năm đó, dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Chu Vĩnh Khang, CNPC đã mua 2 mỏ dầu ngoài khơi của Venezuela trị giá trên 350 triệu đô la. Nên biết, đây là giá cao gấp đôi giá thị trường lúc ấy. Qua sự hiện diện của CNPC, quan hệ giữa tổng thống Hugo Chavez của Venezuela và các vị lãnh đạo Bắc Kinh ngày càng trở nên thắm thiết. Chavez bắt đầu lớn tiếng chỉ trích Hoa Kỳ và ra mặt tài trợ Cuba trong suốt nhiều năm sau đó. Bắc Kinh tiếp tục đổ tiền đầu tư vào Venezuela để mua dầu thô chuyển về Trung Quốc, đặc biệt là dầu thô của Venezuela thuộc loại dầu nặng có nhiều chất hắc ín để Trung Quốc có thể dùng làm nhựa đường trong việc xây dựng các đại xa lộ trong nước. Các thương vụ đầu tư lớn lao này đã giúp cho bằng hữu và tay chân của Chu Vĩnh Khang trở thành những người rất giàu có, và giờ đây những người này đều đang ở tù vì tội tham nhũng hoặc đồng lõa. Trong những năm qua, Trung Quốc đã đầu tư trên 60 tỷ đô la vào Venezuela, và chính quyền Caracas đã trở thành một cái gai nhọn trong mắt chính phủ Mỹ.
Khi Chu Vĩnh Khang rời khỏi chức vụ lãnh đạo CNPC, ông trở thành Bộ trưởng Bộ Công An và thành viên Bộ Chính Trị. Ở cương vị quan trọng này, Chu Vĩnh Khang tiếp tục xây dựng bàn đạp chiến lược cho Trung Quốc tại Tây Bán Cầu qua con cờ lớn là Venezuela. Thêm vào đó, Trung Quốc đã bỏ ra nhiều tiền để mua chuộc và đầu tư vào các quốc gia khác tại châu Mỹ Latinh nhằm khuyến khích các nước này từ bỏ việc công nhận Đài Loan là một quốc gia độc lập.
Tất nhiên việc này không qua mắt được chính phủ Hoa Kỳ. Qua những chương trình hành động âm thầm cũng như công khai, Washington bắt đầu siết chặt sợi dây thòng lọng quanh cổ Hugo Chavez và các tay chân có xu hướng chống Mỹ như Nicolas Maduro. Nền kinh tế của Venezuela đã gặp phải nhiều trở ngại, dẫn đến sự suy yếu trầm trọng. Chính trị nội bộ của nước này trở nên căng thẳng với đầy tranh chấp giữa các phe phái. Từ một quốc gia trù phú trong khu vực, Venezuela đã trở thành nước tồi tệ nhất châu Mỹ Latinh. Nạn lạm phát tăng trên một triệu phần trăm một năm. Các nhóm quân đội công khai kêu gọi lật đổ chính phủ. Dân không đủ ăn và trên 1.5 triệu người đã bỏ quê hương lánh nạn sang các nước láng giềng.
Cuối cùng là câu chuyện mà chúng ta đang nhìn thấy trong mấy hôm nay. Hoa Kỳ đã giúp phe đối lập lãnh đạo bởi Juan Guaido đứng lên cướp chính quyền. Venezuela sẽ có 1 chính phủ mới và sẽ được sự hậu thuẫn của Washington. Nếu Nicolas Maduro không đồng ý nhượng quyền toàn bộ cho Juan Guaido thì sẽ có một cuộc đảo chính tại Venezuela do quân đội cầm đầu. Nếu quân đội Venezuela không đứng lên hành động theo ý Hoa Kỳ thì chắc chắn Juan Guaido sẽ yêu cầu sự can thiệp vũ trang của quân đội Mỹ. Khi đó, thủy quân lục chiến Mỹ sẽ đổ bộ vào Venezuela với hỏa lực từ các chiến đấu cơ Hoa Kỳ đang đợi sẵn ở Panama. Để chuẩn bị cho những tình huống nói trên, cuối tuần rồi, Nhà Trắng đã chỉ định một đặc phái viên kỳ cựu về an ninh và ngoại giao là ông Elliott Abrams, giao trách nhiệm cho ông ta toàn quyền điều phối mọi vấn đề để lật đổ chính quyền Venezuela do Nicolas Maduro làm tổng thống. Trong quá khứ, dưới thời tổng thống Reagan, ông Abrams đã từng là Trợ Lý Ngoại Trưởng Hoa Kỳ phụ trách Châu Mỹ Latinh, là Phó Cố Vấn An ninh cho tổng thống Bush phụ trách về chiến lược toàn cầu. Theo các nguồn tin, Abrams có lẽ sẽ chuẩn bị nhiều phương án khác nhau về ngoại giao, quân sự và tài chính. Về ngoại giao, sẽ vận động các thành viên của tổ chức Mỹ Latinh để tạo áp lực chống và cô lập phe nhóm của tổng thống Maduro. Về quân sự, sẽ tập trung lôi kéo các sĩ quan quân đội Venezuela đã từng được đào tạo trước kia ở Hoa Kỳ trong những khóa học đặc biệt của Lầu Năm Góc. Đây là những nhân tố quan trọng cho các biến động vũ trang trong những ngày sắp tới. Về tài chính, Abrams sẽ phối hợp cùng Bộ Tài Chính Hoa Kỳ, Cục Dự Trữ Liên Bang và các ngân hàng lớn để nhận diện tất cả các tài khoản có dính líu đến chính phủ Venezuela trên khắp thế giới và ra tay phong tỏa các tài khoản này. Nếu cần, Abrams có thể ra tay tịch thu tất cả các tài sản của Venezuela trong nước Mỹ, kể cả văn phòng đại sứ quán và tổng lãnh sự của nước này.
Thế là sau hơn 100 năm, một lần nữa Hoa Kỳ lại ra tay kéo Venezuela ra khỏi quĩ đạo của một cường quốc khác.
Cách đây 2 hôm, Hoa Kỳ đưa câu chuyện Venezuela ra trước Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc. Sau bao tháng ngày ngậm ngùi cay đắng nhìn các khoản đầu tư của mình đắm chìm trong cảnh bấn loạn, Trung Quốc cuối cùng đã phải ra mặt phản đối, không công nhận chính quyền Juan Guaido ở Caracas mặc dù chính quyền này đã được các nước Châu Mỹ Latinh công nhận. Sáng nay, Hoa Kỳ đánh đòn kế tiếp. Nhà Trắng ra lệnh phong tỏa tiền từ các thương vụ xuất khẩu dầu hỏa của Venezuela. Đây là mạch sống duy nhất còn lại của phe nhóm Nicolas Maduro. Sáng mai, có thể mặt trời sẽ không còn mọc lên cho phe nhóm của ông này.
Bài học lịch sử từ Venezuela: Hugo Chavez đã có sự lựa chọn sai lầm, để đất nước thân yêu của mình trở thành chiến trường giữa 2 thế lực cường quốc, và từ đó dẫn đến sự sụp đổ của quốc gia này.
Song Việt
