Thế giới những năm gần đây đang trải qua giai đoạn đầy biến động, chịu ảnh hưởng sâu sắc từ hàng loạt khủng hoảng nối tiếp nhau: từ đại dịch Covid-19, chiến tranh Nga – Ukraine, xung đột tại Trung Đông cho đến các cuộc gây hấn và cạnh tranh địa chính trị giữa các cường quốc. Những biến động ấy không chỉ làm thay đổi trật tự quốc tế, mà còn tạo ra làn sóng bất mãn xã hội, dẫn đến hàng loạt phong trào biểu tình và khủng hoảng chính trị lan rộng trên nhiều châu lục. Chúng ta không còn xa lạ với các phong trào biểu tình, nhưng năm nay, chúng mang sự khác biệt, phản ánh những chuyển động sâu sắc trong xã hội trên toàn thế giới.
1. Hiện trạng các cuộc biểu tình trên thế giới
a. Tại châu Âu, các cuộc biểu tình nổ ra ở nhiều quốc gia như Pháp, Đức, Anh… với quy mô lớn và kéo dài. Người dân, đặc biệt là nông dân và công nhân, xuống đường phản đối chính sách kinh tế thắt chặt, giá năng lượng tăng cao và bất bình đẳng xã hội, chi phí cho cuộc chiến tranh Ukraine quá lớn. Tại Pháp, phong trào “Bloquons tout” (Hãy chặn mọi thứ) từ tháng 9/2025 kêu gọi tổng đình công phản đối cắt giảm chi tiêu công; đến ngày 2/10, hàng trăm nghìn người biểu tình khiến tháp Eiffel phải đóng cửa. Ở Đức, khoảng 50.000 người tại Berlin ngày 27/9/2025 xuống đường phản đối chính sách năng lượng và xuất khẩu vũ khí cho Israel, đồng thời nhiều nhóm công nhân, nông dân cũng biểu tình đòi tăng trợ cấp. Còn tại Anh, hơn 100.000 người biểu tình ở London ngày 13/9/2025 phản đối nhập cư và chi phí sinh hoạt cao, dẫn đến xung đột với cảnh sát. Những làn sóng biểu tình này cho thấy khủng hoảng lòng tin lan rộng ở châu Âu, khi người dân bất mãn với chính phủ, áp lực kinh tế và chia rẽ xã hội ngày càng sâu sắc.
b. Ở khu vực Kavkaz, tình hình xã hội cũng rơi vào vòng xoáy bất ổn với nhiều cuộc biểu tình và khủng hoảng quyền lực. Tại Georgia, đầu tháng 10/2025, cuộc biểu tình nổ ra ngay khi kết thúc bầu cử Nghị viện, Đảng Giấc mơ Georgia đang đương nhiệm, hàng chục nghìn người dân đổ xuống đường ở thủ đô Tbilisi phản đối chính phủ đương nhiệm, cáo buộc gian lận bầu cử. Biểu tình nhanh chóng leo thang, tấn công vào Dinh Tổng thống, đập phá đồ đạc, đốt cờ Nga, giương cờ Mỹ, EU và Ukraine, cảnh sát phải dùng hơi cay và vòi rồng để trấn áp, nhiều người bị bắt giữ. Thủ tướng nước này công bố cuộc biểu tình này do “phong trào thống nhất quốc gia” Đảng của cựu Tổng thống Saakashvili. Đảng này đã cố gắng tổ chức một cuộc “Cách mạng Maidan” nhưng đã thất bại.
Tình hình căng thẳng cũng lan sang Thổ Nhĩ Kỳ và Armenia. Ở Thổ Nhĩ Kỳ, từ đầu năm 2025, các cuộc biểu tình lớn nổ ra tại nhiều thành phố như Istanbul, Ankara và İzmir sau khi chính quyền bắt giữ hàng loạt chính trị gia đối lập, trong đó có Thị trưởng Istanbul Ekrem İmamoğlu. Người dân phản đối tình trạng đàn áp chính trị, tham nhũng và suy thoái kinh tế kéo dài, khiến niềm tin vào chính phủ của Tổng thống Erdoğan sụt giảm nghiêm trọng. Trong khi đó, tại Armenia, chính quyền cũng đối mặt với làn sóng chỉ trích khi bắt giữ và kết án nhiều giáo sĩ, trong đó có Giáo chủ Mikael Ajapahyan, với cáo buộc kích động lật đổ chính phủ. Những vụ việc này phản ánh sự chia rẽ sâu sắc trong nội bộ và lo ngại về xu hướng siết chặt quyền tự do chính trị.
c. Ở Nam Á, làn sóng phản kháng của người dân tiếp tục dâng cao. Tại Nepal, các cuộc biểu tình “Gen Z” (thế hệ sinh từ khoảng 1997 đến 2012) nổ ra vào tháng 9/2025 sau khi chính phủ cấm 26 nền tảng mạng xã hội. Hàng nghìn thanh niên xuống đường phản đối tham nhũng, người biểu tình tấn công vào trụ sở chính phủ, Thủ tướng và nhiều bộ trưởng chạy trốn. Cuộc đụng độ giữa lực lượng an ninh với người biểu tình khiến ít nhất 50 người thiệt mạng và buộc chính phủ nước này phải sụp đổ. Tại Bangladesh, làn sóng biểu tình năm 2024 bùng phát từ phong trào sinh viên phản đối việc khôi phục hệ thống hạn ngạch trong tuyển dụng công chức, vốn dành tỷ lệ lớn cho con cháu “chiến sĩ tự do” và một số nhóm ưu tiên khác. Người biểu tình cho rằng quy định này bất công, làm giảm cơ hội việc làm cho giới trẻ có trình độ. Áp lực trước cuộc bạo loạn của giới trẻ, Tổng thống nước này phải chạy ra nước ngoài, chính phủ sụp đổ.
Ở Sri Lanka, các cuộc biểu tình bùng phát chủ yếu do khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng và sự bất mãn đối với tầng lớp lãnh đạo, đặc biệt là gia tộc Rajapaksa. Đất nước rơi vào tình trạng vỡ nợ, cạn kiệt ngoại tệ, thiếu hụt nhiên liệu, lương thực và thuốc men, trong khi lạm phát và mất điện kéo dài khiến đời sống người dân khốn đốn.
d. Tại Đông Nam Á và châu Á nói chung, những phong trào phản đối chính quyền và kêu gọi cải cách dân chủ ngày càng lan rộng. Ở Myanmar, sau cuộc đảo chính quân sự năm 2021, mâu thuẫn phe phái, sắc tộc ngày càng sâu sắc, giới trẻ và lực lượng dân chủ tiếp tục phản kháng dưới áp lực đàn áp từ chính quyền quân sự, dù bị hạn chế tự do ngôn luận và trấn áp nghiêm ngặt, khiến nước này rơi vào tình trạng hỗn loạn kéo dài trong nhiều năm nay, người dân chìm đắm vào đau khổ, chết chóc.
Ở Indonesia, tháng 8/2025, hàng chục nghìn người, chủ yếu là sinh viên và giới trẻ, đã xuống đường phản đối việc Quốc hội phê duyệt chính sách phụ cấp nhà ở cho các nghị sĩ, trong khi cuộc sống của người dân vô cùng khó khăn. Biểu tình lan rộng trên khắp Jakarta, Surabaya và Bandung, buộc chính phủ phải hủy chính sách này. Cuộc bạo loạn xảy ra đụng độ với cảnh sát làm nhiều người chết, bị thương. Đất nước này chìm trong hỗn loạn kéo dài trong nhiều ngày.
Tại Philippines, cũng vào tháng 9/2025, làn sóng phản đối tham nhũng và yêu cầu cải cách dân chủ tiếp tục dâng cao, thể hiện rõ qua cuộc biểu tình của khoảng 13.000 người tại Công viên Luneta ở thủ đô Manila nhằm bày tỏ phẫn nộ trước vụ bê bối tham nhũng liên quan đến các dự án chống lũ, bị cho là gây thất thoát hàng tỷ USD ngân sách quốc gia. Chính quyền nước này tiến hành nhiều cuộc đàn áp mới dẹp được cuộc biểu tình.
e. Khu vực Mỹ Latinh cũng không nằm ngoài xu hướng bất ổn thế giới khi người dân ngày càng lên tiếng chống lại bất công kinh tế và khủng hoảng chính trị. Ở Peru, vào tháng 9/2025, thế hệ Gen Z dẫn đầu các cuộc biểu tình phản đối cải cách lương hưu, tham nhũng và sự vô trách nhiệm của chính phủ. Tại Argentina, làn sóng biểu tình do giới trẻ và sinh viên dẫn đầu cũng bùng nổ giữa tháng 9/2025 sau khi Tổng thống Javier Milei phủ quyết dự luật tăng ngân sách cho giáo dục và y tế công. Hàng chục nghìn người tập trung ở Buenos Aires và nhiều thành phố lớn, yêu cầu chính phủ bảo vệ quyền học tập và sinh hoạt của tầng lớp lao động. Cùng thời điểm đó, xã hội Argentina lại rúng động trước vụ sát hại ba cô gái trẻ được phát trực tiếp trên mạng xã hội, khiến phong trào nữ quyền và Gen Z đồng loạt xuống đường đòi công lý và an toàn cho phụ nữ.
f. Còn tại châu Phi, làn sóng biểu tình và xung đột vũ trang lan rộng trên khắp lục địa, phản ánh sự bất mãn sâu sắc trước bất công xã hội, tham nhũng và ảnh hưởng từ các thế lực bên ngoài. Ở Cộng hòa Dân chủ Congo, đầu năm 2025, bạo động bùng phát tại Kinshasa khi người dân phẫn nộ vì chính phủ không kiểm soát được xung đột với lực lượng M23, dẫn tới tấn công các đại sứ quán phương Tây và tình trạng khẩn cấp. Tại Mali, tháng 5/2025, hàng trăm người biểu tình tại một quảng trường ở trung tâm thủ đô Bamako để phản đối sự hiện diện của quân đội Pháp tại nước này.
Đáng chú ý, khu vực Bắc Phi cũng rơi vào làn sóng phản kháng mạnh mẽ. Ở Morocco, cuối tháng 9/2025, phong trào Gen Z 212 do giới trẻ khởi xướng sau cái chết của 8 phụ nữ tại bệnh viện Agadir đã bùng nổ, tố cáo sự yếu kém của y tế công và bất bình đẳng xã hội. Người biểu tình kêu gọi: “Hãy ưu tiên đầu tư cho y tế trước khi chi tiền xây sân vận động”, phản đối chi tiêu khổng lồ cho World Cup 2030. Phong trào Gen Z 212 phản ánh sự thất vọng sâu sắc của giới trẻ Morocco trước tham nhũng, thất nghiệp và bất bình đẳng kéo dài, khi họ cảm thấy bị gạt ra ngoài chính sách quốc gia, đối mặt với giáo dục và y tế xuống cấp.
Ở Algeria, nước láng giềng của Morocco, làn sóng bất mãn trong giới trẻ và sinh viên dâng cao qua phong trào Gen Z 213. Phong trào phản đối kinh tế trì trệ, thất nghiệp cao, siết tự do ngôn luận và sự bảo thủ của chính quyền. Dù giàu tài nguyên dầu khí, Algeria vẫn rơi vào khủng hoảng với lạm phát, thất nghiệp thanh niên khoảng 30% và bất bình đẳng nghiêm trọng. Giới trẻ tố cáo tham nhũng, chi tiêu quốc phòng quá mức của giới cầm quyền.
g. Mỹ cũng không ngoại lệ, giới trẻ cũng tích cực xuống đường trong nhiều phong trào chính trị xã hội. Họ biểu tình phản đối bất bình đẳng kinh tế, các chính sách trục xuất nhập cư hàng loạt và xu hướng tập trung quyền lực của chính phủ, tiêu biểu như phong trào “No Kings” lan rộng khắp hơn 2.000 điểm vào tháng 14/6/2025 trùng với sinh nhật Tổng thống Donald Trump. Và hiện nay biểu tình phản đối chính quyền Trump đưa vệ binh giải quyết tình hình an ninh ở Chicago, California…
Nhìn lại làn sóng biểu tình và bất ổn đang lan khắp các châu lục, có thể thấy điểm chung nổi bật là tính bạo lực ngày càng gia tăng. Hầu hết các cuộc biểu tình ngày nay không còn dừng ở mức ôn hòa, mà đi kèm với đụng độ, đập phá tài sản công, tấn công lực lượng thi hành công vụ và thậm chí gây thương vong lớn. Ở nhiều nơi, biểu tình đã chuyển hóa thành bạo loạn chính trị, dẫn tới sự thay đổi hoặc sụp đổ chính phủ, phản ánh mức độ căng thẳng và mất kiểm soát trong đời sống xã hội. Câu hỏi đặt ra: Nguyên nhân nào khiến thế giới ngày nay tràn ngập trong những làn sóng biểu tình và bạo lực như thế?
2. Những yếu tố dẫn đến làn sóng biểu tình toàn cầu
Qua các cuộc biểu tình và bạo loạn đã diễn ra trên thế giới, tuy ở từng nước khác nhau, song, khi phân tích, chúng ta thấy có những điểm chung rất đáng chú ý.
Thứ nhất, có thể thấy rằng hầu hết các quốc gia xảy ra biểu tình bạo loạn đều đang rơi vào tình trạng suy giảm kinh tế nghiêm trọng và kéo dài. Nền kinh tế gặp nhiều khó khăn, đời sống của người dân ngày càng sa sút kéo dài nhiều năm. Xã hội phát sinh nhiều mâu thuẫn sâu sắc, đặc biệt là giữa người lao động với chính quyền. Bên cạnh đó, sự chia rẽ giữa các phe phái chính trị xã hội cũng ngày càng gia tăng, tạo nên một bức tranh bất ổn.
Riêng tại châu Âu, cuộc chiến tranh kéo dài ở Ukraine đã gây ra những tác động tiêu cực lớn đối với đời sống chính trị, kinh tế và xã hội của khu vực. Cuộc xung đột này đã bào mòn kinh tế, chính trị, xã hội đẩy nhiều quốc gia vào tình trạng bất ổn. Bên cạnh đó, các chính sách nhập cư và tị nạn gây tranh cãi đã làm xã hội châu Âu trở nên phân hóa sâu sắc, dẫn đến những mâu thuẫn giữa người dân bản địa và người nhập cư. Cùng với đó, tình trạng khủng bố, tội phạm và bạo lực gia tăng đã trầm trọng hơn, mâu thuẫn, xung đột trong xã hội châu Âu rất khó dung hòa.
Thứ hai, nhiều nhà nước trong bối cảnh kinh tế suy thoái và xã hội tiềm ẩn nhiều mâu thuẫn, thay vì kịp thời đưa ra các biện pháp hỗ trợ và cải thiện đời sống dân sinh, lại ban hành những chính sách thiếu đồng thuận, thậm chí đi ngược với lợi ích của người lao động được coi là những quyết định sai lầm.
Điển hình ở Pháp, chính phủ áp dụng nhiều biện pháp “thắt lưng buộc bụng” về kinh tế như cắt giảm chi tiêu công, thúc đẩy cải cách hưu trí theo hướng kéo dài thời gian làm việc trước khi được nghỉ hưu. Chính sách cắt giảm hỗ trợ nông dân trong sản xuất nông nghiệp khiến họ phản ứng dữ dội, chặn đường bằng máy kéo và buộc chính quyền phải rút kế hoạch này. Những chính sách này khiến nhiều người dân cảm thấy bị “ép buộc phải làm việc nhiều hơn”, đẩy người nông dân khó khăn vào cuộc sống do sản xuất bị ngừng trệ.
Tại Đức, chính phủ đã cắt giảm trợ cấp nhiên liệu và ưu đãi thuế cho nông nghiệp nhằm cân đối ngân sách sau khủng hoảng năng lượng, khiến chi phí sản xuất tăng cao và dẫn đến làn sóng biểu tình quy mô lớn của nông dân tại Berlin. Cùng lúc, chính sách “xanh hóa” nền kinh tế với việc tăng thuế carbon và giảm năng lượng hóa thạch tiếp tục đẩy giá sinh hoạt và sản xuất leo thang, gây áp lực nặng nề cho người thu nhập thấp.
Ở Anh, sau thời kỳ nhập cư ồ ạt, chính sách đã chuyển sang thắt chặt kiểm soát, hạn chế visa, trục xuất người nhập cư bất hợp pháp, làm gia tăng căng thẳng giữa nhu cầu lao động và áp lực xã hội.
Còn ở Châu Á, chính sách kiểm soát thông tin và mạng xã hội cũng là cách nhà nước áp đặt quyền lực. Ở Nepal, vào ngày 4/9/2025, chính phủ đã đình chỉ hoạt động của 26 mạng xã hội như Facebook, X, YouTube vì các nền tảng này không đăng ký theo quy định mới, hành động này bị coi như biện pháp bịt miệng và đã gây ra các cuộc biểu tình mạnh mẽ của giới trẻ.
Tại Indonesia, Quốc hội ra quyết định trợ cấp nhà ở cho các Thượng nghị sĩ trong khi người dân nghèo lại không được quan tâm.
Có thể kết luận, tất cả sai lầm từ ban hành chính sách đã trở thành ngòi nổ cho biểu tình, bạo loạn và xung đột.
Thứ ba, trong nhiều cuộc bạo loạn xảy ra ở các nước Nam Á, Trung Á và Đông Nam Á, có thể thấy rõ dấu ấn của tranh chấp địa chính trị và mâu thuẫn giữa các phe phái, có yếu tố nước ngoài đứng sau giật dây, từ bạo loạn dẫn tới cuộc đảo chính lật đổ, nên mang tính chất của những cuộc “cách mạng màu”, thường xảy ra ở những quốc gia có nhiều đảng phái, có nhiều tổ chức phi chính phủ của Mỹ và phương Tây hoạt động, chính phủ các quốc gia này có đường lối thân Nga hoặc thân Trung Quốc, bài phương Tây.
Những cuộc bạo loạn này không chỉ là xung đột, mâu thuẫn nội bộ, mà ẩn chứa mục tiêu sâu xa là tranh giành ảnh hưởng của các cường quốc chính trị trong khu vực. Georgia là ví dụ điển hình, đây là cuộc đụng độ chính trị mang tính toàn cầu, thể hiện rõ sự cạnh tranh quyền lực giữa các cực ảnh hưởng lớn hiện nay.
Thứ tư, trong hầu hết các cuộc biểu tình và bạo loạn gần đây, điểm chung nổi bật là diễn ra nhanh chóng, lan rộng mạnh mẽ và thu hút số lượng người tham gia rất lớn, có nơi lên tới hàng trăm nghìn, thậm chí hàng triệu người như ở Pháp hay một số quốc gia Đông Nam Á. Đáng chú ý, lực lượng nòng cốt trong các phong trào này là giới trẻ, thế hệ Gen Z (sinh từ khoảng 1997 đến 2012), những người có học vấn, năng động nhưng đang chịu áp lực thất nghiệp và bấp bênh kinh tế.
Thông qua mạng xã hội và các nền tảng trực tuyến, giới trẻ đã trở thành lực lượng dẫn đầu các phong trào phản kháng toàn cầu, dễ dàng huy động nhau xuống đường chỉ trong vài giờ. Tiêu biểu là Gen Z ở Nepal và phong trào “Gen Z 212” tại Morocco, “Gen Z 213” tại Algeria, nơi mã số “212” và “213” tượng trưng cho mã vùng điện thoại quốc gia. Phong trào này khởi đầu từ một kênh Discord của thanh niên Morocco và nhanh chóng lan rộng với hàng trăm nghìn người tham gia, trở thành biểu tượng cho sức ảnh hưởng chính trị, xã hội của thế hệ Gen Z.
Dường như trong nhiều cuộc biểu tình gần đây, có sự liên kết và định hướng nhất định giữa các phong trào, cho thấy chúng không hoàn toàn bộc phát tự phát mà có sự tổ chức, hướng dẫn từ phía sau. Dù đến nay chưa thể xác định rõ thế lực đứng sau, song nhiều dấu hiệu cho thấy tồn tại các mạng lưới hoặc tổ chức điều phối ngầm, có thể thông qua các quỹ hỗ trợ và tổ chức phi chính phủ quốc tế.
Tại Georgia, chính quyền nước này đã cáo buộc một số tổ chức phi chính phủ và thậm chí đề cập đến cả đại sứ EU, cho rằng họ có liên quan hoặc tác động tới các phong trào biểu tình gần đây thông qua nguồn tài trợ và hoạt động truyền thông. Những người tham gia, phần lớn là giới trẻ được đào tạo nhưng thất nghiệp, đang sống trong điều kiện kinh tế khó khăn và thiếu cơ hội phát triển, nên dễ trở thành lực lượng tiên phong trong các hoạt động phản kháng. Khi bức xúc xã hội dâng cao và xuất hiện nguồn lực hoặc tác động bên ngoài hỗ trợ, họ có thể nhanh chóng xuống đường, gây hiệu ứng đám đông, trở thành lực lượng chính của các cuộc xung đột và bất ổn chính trị hiện nay.
Thứ năm, điều đáng lo ngại nhất là hậu quả sâu rộng mà các cuộc bạo loạn và biến động chính trị này để lại. Nhiều chính phủ đã sụp đổ do thay đổi Tổng thống hoặc Thủ tướng liên tục, khiến tình hình chính trị ở nhiều nước rơi vào vòng xoáy bất ổn kéo dài. Ở châu Âu, chỉ trong vòng vài năm, Anh đã thay đến bốn thủ tướng, Pháp chưa đầy hai năm, đã thay 5 đời thủ tướng và Đức, Ý và Tây Ban Nha nhiều lần rơi vào khủng hoảng chính trị, thay đổi người đứng đầu chính phủ. Gần đây, Cộng hòa Séc và Slovakia và một số quốc gia Đông Âu khác cũng chứng kiến biến động trong chính quyền sau làn sóng phản đối chính sách kinh tế và đối ngoại.
Tình trạng tương tự diễn ra tại châu Á, với các cuộc bạo loạn và biểu tình lớn ở Bangladesh và Nepal, khiến bộ máy lãnh đạo khủng hoảng, chính phủ thay đổi, sụp đổ. Đặc biệt, Myanmar là ví dụ điển hình nhất: sau cuộc đảo chính và bạo loạn kéo dài, đất nước vẫn chưa thể khôi phục ổn định chính trị kinh tế, xung đột vũ trang vẫn tiếp diễn, cho thấy vết thương xã hội và khủng hoảng nội bộ chưa được giải quyết tận gốc.
Ngay cả khi chính quyền đã thay đổi, nhiều quốc gia vẫn chưa thể khôi phục được ổn định chính trị và kinh tế, thậm chí còn báo hiệu nguy cơ bùng phát xung đột mới. Nguyên nhân là bởi những cuộc bạo loạn này chỉ giải quyết được tạm thời các bất mãn tức thời của xã hội, trong khi các vấn đề gốc rễ, như khủng hoảng kinh tế, chia rẽ chính trị, thất nghiệp và mất niềm tin vào chính quyền vẫn chưa thể xử lý triệt để. Do đó, chu kỳ bất ổn tiếp tục tái diễn, khiến nhiều quốc gia chìm sâu trong khủng hoảng kéo dài, và nguy cơ bạo loạn mới luôn hiện hữu ngay cả sau khi đã thay đổi người cầm quyền.
Từ những cuộc biểu tình, bạo loạn và các “cuộc cách mạng màu” diễn ra trên khắp thế giới, có thể rút ra một bài học sâu sắc cho mọi quốc gia: muốn ổn định và phát triển bền vững, nhà nước phải xây dựng một chính phủ thực sự của nhân dân, vì nhân dân và phục vụ nhân dân. Một chính phủ không thể đứng ngoài hoặc đi ngược lại quyền lợi của người dân, mà cần lấy đời sống của nhân dân làm trung tâm trong mọi quyết sách.
Đặc biệt, cần quan tâm hơn nữa đến tầng lớp lao động, đặc biệt là giới trẻ, những lực lượng năng động, nhạy cảm và dễ tổn thương nhất trước biến động kinh tế, xã hội. Họ vừa là nguồn lực phát triển tương lai, vừa là ngòi nổ tiềm ẩn nếu bị bỏ quên hoặc bị thiệt thòi. Vì vậy, mỗi chính sách kinh tế, xã hội hay cải cách hành chính đều phải đặt lợi ích quốc gia gắn liền với lợi ích của người dân, bảo đảm công bằng và tạo cơ hội cho tất cả các tầng lớp, không chỉ phục vụ cho giới giàu có hay tầng lớp cầm quyền. Chỉ khi nhân dân thực sự được quan tâm, lắng nghe và chia sẻ lợi ích, xã hội mới ổn định, đồng thuận, và quốc gia mới phát triển bền vững và tránh được bất ổn phát sinh từ bên trong.■
Phương Huyền
