Giữa tháng 9 năm 2023, lãnh đạo thành phố Hồ Chí Minh (TP HCM) đã có cuộc gặp gỡ đặc biệt với lãnh đạo các tập đoàn lớn toàn cầu mang tên CEO 100 Tea Connect. Hoạt động này nằm trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế TP HCM năm 2023.

Đây là lần đầu tiên TP HCM tổ chức gặp gỡ doanh nghiệp thông qua hình thức tiệc trà để cùng trao đổi về con đường phát triển thành phố. Đàm luận quanh bàn trà là một phương thức đối ngoại rất mới đã được TP HCM ứng dụng sáng tạo. Người Việt Nam thường mượn trà để mở đầu câu chuyện và cách thức đối ngoại này đã tạo sự hứng khởi cho nhiều lãnh đạo quốc tế tham gia.

Chương trình được thiết kế trải dài xuyên suốt với 3 giai đoạn thưởng trà chính gồm tiền trà, trung trà và hậu trà. Mỗi giai đoạn thưởng trà lại có một ý nghĩa riêng và uống một loại trà riêng, theo màu sắc từ xanh (lục trà) tới vàng (hoàng trà) rồi trà đỏ (hồng trà). Các giai đoạn này cũng tương khớp với diễn biến của một ngày: xanh tươi buổi sáng, buổi trưa vàng rực nắng và buổi tối thì đỏ. 3 loại trà được phục vụ là Hương Phù Ngõa Đỉnh, Bất Thụ Đông Phong, Tâm Thanh Mỹ Nhân đều là các loại trà có nguồn gốc Việt Nam thuộc bộ Cửu Nguyệt Trà.

Quan trọng hơn, qua Tiệc trà đặc biệt, lãnh đạo TP HCM mong muốn tạo sân chơi chung giữa thành phố và các đối tác quốc tế, kỳ vọng dùng trà đạo để gắn kết những người bạn cùng đồng hành với TPHCM trên chặng đường phát triển kinh tế – xã hội trong thời gian tới, đặc biệt, chương trình tập trung vào thảo luận chuyên sâu về lĩnh vực tăng trưởng xanh.

Chủ tịch UBND TP HCM Phan Văn Mãi cho biết, TPHCM là đô thị lớn trên 10 triệu dân, là trung tâm kinh tế, văn hóa, giáo dục, khoa học công nghệ của Việt Nam, nhưng cũng đang đối diện với những thách thức như biến đổi khí hậu, ùn tắc giao thông, thiếu hụt nhân lực. Để ứng phó với những thách thức này, TP HCM đang tìm kiếm các giải pháp thực tiễn trong đó xác định kinh tế xanh là động lực thúc đẩy tăng trưởng phát triển bền vững giai đoạn tới. Thành phố mong muốn các nhà lãnh đạo và chuyên gia quốc tế cùng thành phố nghiên cứu đề ra khung chiến lược phát triển xanh và cam kết bố trí đầy đủ nguồn lực để thực hiện.

Cụ thể hơn, Khung chiến lược phát triển xanh đến 2030, tầm nhìn 2050 của TP HCM xác định lấy người dân, doanh nghiệp làm trung tâm chuyển đổi, đồng thời xác định tập trung vào 4 nội dung:

Một là, nguồn lực xanh gồm nhân lực trình độ cao, tài chính xanh và hợp tác quốc tế. Hai là, hạ tầng xanh, gồm chuyển đổi năng lượng xanh, nước sạch và sử dụng nước tiết kiệm, tuần hoàn tài nguyên. Ba là, hành vi xanh trong tiêu dùng xanh, giao thông và xây dựng xanh. Bốn là, các ngành nghề lĩnh vực tiên phong chuyển đổi xanh gồm: sản xuất công nghệ cao, khởi nghiệp xanh, đổi mới sáng tạo, du lịch, nông nghiệp, thực phẩm xanh và xây dựng huyện Cần Giờ thành địa phương xanh.

Trước một dự án toàn diện và đầy tham vọng như vậy, lãnh đạo thành phố đã rất cầu thị, mong được lắng nghe chia sẻ, kiến nghị của các doanh nghiệp và lãnh đạo toàn cầu. Thực tế việc đề ra kế hoạch đã khó nhưng thực thi càng khó hơn. TP HCM đã xác định rất rõ những vấn đề của mình và các thách thức cần giải quyết.

Đầu tiên, vấn đề chuyển đổi năng lượng xanh. Hiện mỗi ngày tiêu thụ điện năng của TP HCM khoảng 90 triệu kWh, nguồn cung chủ yếu từ bên ngoài và nhiệt điện, điện sạch chỉ chiếm 7,6%. Mục tiêu của thành phố là đến 2025 đạt 25% và 2030 đạt 35%-40% điện sạch. Chính sách, thể chế, vốn và công nghệ như thế nào để đạt được mục tiêu này cần rất nhiều tư duy và đóng góp của chuyên gia, doanh nghiệp, quốc tế.

Hai là, giao thông xanh. Giao thông đường bộ đang chiếm 18% lượng phát thải khí nhà kính ở Việt Nam. Hệ thống giao thông nội đô TP HCM đang bị chi phối bởi phương tiện cá nhân, chủ yếu là xe máy. Năm 2019, TP HCM có 777 phương tiện/1000 dân và hiện có khoảng 81 xe ô tô/1000 dân. Tăng cường sử dụng các phương tiện công cộng như thế nào để giảm phương tiện cá nhân, vừa giảm ách tắc vừa giúp môi trường xanh sạch hơn là bài toán đặt ra với thành phố.

Ba là, xử lý rác thải, nước thải. Hàng ngày TP HCM thải ra khoảng 9.500 tấn chất thải rắn, tỷ lệ tăng hàng năm khoảng 6%-10%, rác sinh hoạt bình quân 0,98 kg/người/ngày. Vấn đề đặt ra vẫn là chính sách, vốn và công nghệ như thế nào để xử lý tốt nhất lượng thải ngày một tăng này, bảo vệ môi trường trong khi vẫn đảm bảo nhịp độ phát triển của thành phố.

Bốn là, tín chỉ carbon, theo Nghị quyết số 98/2023/QH15 ngày 24/6/2023 của Quốc hội, TP HCM được thí điểm giao dịch tín chỉ Carbon. Đây là vấn đề mới rất cần được tư vấn từ các tổ chức, chuyên gia, doanh nghiệp để thành phố có thể có trung tâm giao dịch carbon, mang lại lợi ích về cả môi trường lẫn tài chính.

Mô hình thí điểm xây dựng Cần Giờ trở thành địa phương xanh cũng là ý tưởng rất sáng tạo của thành phố. Chủ tịch UBND TP HCM cho biết, TP HCM mong muốn xây dựng Cần Giờ như địa phương tiên phong thực hiện mục tiêu giảm phát thải bằng không vào năm 2035, trước 15 năm so với cam kết của Việt Nam với quốc tế. Cần Giờ với các đặc điểm xanh sẵn có của mình có thể là hình mẫu trong các lĩnh vực như giao thông xanh, năng lượng xanh, du lịch xanh. Khu vực rừng Cần Giờ cũng đang kỳ vọng trở thành lợi thế để huyện trở thành nơi tạo ra tín chỉ carbon.

Lãnh đạo thành phố cũng có tầm nhìn lớn khi mong muốn TP HCM trở thành trung tâm khởi nghiệp xanh, trung tâm đổi mới sáng tạo của cả nước, hướng tới sẽ xây dựng thành trung tâm khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo của khu vực. Muốn vậy phải có đầu tư xanh từ các doanh nghiệp trong nước và quốc tế, đồng thời xác định rõ ràng thành phố sẽ định hướng hoạt động này theo hướng phục vụ kinh tế xanh, phát triển xanh. Thúc đẩy khung thể chế, và lực chọn mô hình, cách làm nào để sớm biến TP HCM thành trung tâm khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo phục vụ phát triển xanh chính là ưu tiên của thành phố.

Chủ tịch UBND TP HCM Phan Văn Mãi nhấn mạnh trong Tiệc trà rằng: “Hành trình vạn dặm bắt đầu từ bước chân đầu tiên. Chúng tôi tin rằng, chúng ta có mặt ở đây và đang đi bước đi đầu tiên đó. TP HCM mong được nghe đề xuất, sáng kiến cụ thể từ các vị đại biểu và mong tiếp tục hợp tác trong hành trình xanh hướng đến tương lai, phát triển bền vững”.

Trước tinh thần cầu thị của lãnh đạo thành phố, nhiều lãnh đạo, doanh nghiệp quốc tế bày tỏ nguyện vọng sẵn sàng đầu tư và chia sẻ kinh nghiệm. Ông Han Sang Deog, Phó tổng giám đốc điều hành Samsung Engineering Việt Nam nói từ lâu đã quan tâm, xem xét đầu tư vào lĩnh vực xử lý nước thải và đốt rác phát điện tại TP HCM. Ông cũng đề xuất xây dụng khu phức hợp môi trường kinh tế tuần hoàn, gồm cả xử lý nước, chất thải và khí sinh học, sử dụng năng lượng tự sản xuất mà không cần sử dụng đến nguồn năng lượng bên ngoài.

Ông Gabor Fluit, Chủ tịch Phòng Thương mại Châu Âu Euro Charm cho biết mong muốn hỗ trợ thông qua chuyển giao công nghệ, chia sẻ mô hình, xây dựng năng lực cho các dự án xanh, từ đó giúp TP HCM trở thành trung tâm xuất khẩu vào EU.

Bà Nguyễn Thị Mai Thanh, Chủ tịch Công ty Cơ điện lạnh REE cũng cho rằng cần đẩy nhanh dự án nhà máy đốt rác lấy điện công suất 2.000 tấn mỗi ngày. Bà cũng gợi ý có thể đầu tư điện mặt trời trên tất cả mái nhà công sở, trường học, bán điện cho thành phố như giá điện lực.

Ông Ramachandran A.S, Tổng giám đốc ngân hàng Citi Việt Nam, cho biết TP HCM là trung tâm cho tài chính xanh, với nhiều công ty đa quốc gia hiện diện tại đây có cam kết tăng trưởng bền vững. Tuy nhiên, khu vực tư nhân còn thiếu nhiều vốn cho kinh tế xanh. Ngân hàng Citi có kế hoạch cung cấp tài trợ trung và dài hạn cho các dự án xanh, đảm bảo gia tăng tính cạnh tranh cho các nhà sản xuất trên địa bàn thành phố.

Hàng chục chuyên gia và nhà lãnh đạo toàn cầu đã đưa ra loạt kinh nghiệm và khuyến nghị trong buổi Tiệc Trà. Chủ tịch UBND TP HCM Phan Văn Mãi tiếp thu những góp ý, hiến kế và khẳng định phát triển xanh là lựa chọn tất yếu. TP HCM phải đi tiên phong, tiến hành bài bản, khẩn trương, kiên định hơn nữa con đường này. Ông cũng khẳng định những ý kiến đóng góp sẽ được TP HCM tiếp thu để hoàn thiện khung chiến lược phát triển xanh đến năm 2030, tầm nhìn 2050 trong tháng 9 này. Cùng với đó là xây dựng khung hành động với đầu việc cụ thể, lộ trình cụ thể, trả lời câu hỏi người dân cần làm gì, doanh nghiệp cần làm gì, chính quyền cần làm gì? TP HCM sẽ lựa chọn địa bàn, lĩnh vực để thí điểm như góp ý của các vị khách mời.

Có thể kết luận, sáng kiến dùng Tiệc Trà để thảo luận về phát triển xanh của TP HCM là sáng tạo và hiệu quả, thu hút được doanh nghiệp, tổ chức quốc tế sẵn sàng đồng hành, hợp tác với TP HCM trên hành trình chuyển đổi xanh, một xu hướng then chốt trong sự phát triển của thành phố cũng như sự phát triển của quốc gia trong tương lai.

Việt Nam là quốc gia có thế mạnh đặc biệt về trà với nhiều vùng trồng trà lớn và có những rừng trà cổ thụ có giá trị cao, có thể tạo ra những sản phẩm trà đặc sản. Dùng trà đạo để ngoại giao như thành phố Hồ Chí Minh đã làm là một mô hình nên được chú trọng, phát triển và nhân rộng hơn nữa. Thay vì tiệc rượu, chúng ta hoàn toàn có thể nghĩ tới tiệc trà theo truyền thống Việt Nam, vừa quảng bá cho hình ảnh quốc gia nói chung và tạo dựng thương hiệu cho trà Việt trên trường quốc tế.■