1. Lịch sử hình thành nhà nước Gruzia
Gruzia – hay còn được gọi là Georgia – là một quốc gia nhỏ bé nhưng có vị trí địa lý và lịch sử đặc biệt. Nằm ở ngã ba giữa châu Âu và châu Á, đất nước này từ lâu đã trở thành điểm giao thoa của nhiều nền văn hóa, tôn giáo và thế lực chính trị. Nơi đây từng là một vương quốc cổ đại hùng mạnh, rồi dần trở thành chiến trường tranh giành ảnh hưởng của các đế chế như Ba Tư, Ottoman và Nga. Sau khi Liên Xô tan rã, đất nước này lại tiếp tục bước vào một giai đoạn đầy thử thách – với những biến động chính trị, xung đột sắc tộc và làn sóng biểu tình liên tiếp nổ ra. Nhưng để hiểu rõ hơn về những cuộc bạo loạn và các bất ổn chính trị tại quốc gia này, chúng ta cần quay ngược thời gian, nhìn lại những hành trình lịch sử mà đất nước này đã trải qua.
Năm 1991, Gruzia tuyên bố độc lập và Zviad Gamsakhurdia – một nhà bất đồng chính kiến nổi tiếng chống Liên Xô, đồng thời là biểu tượng của phong trào dân tộc – đã trở thành Tổng thống đầu tiên của đất nước. Tuy nhiên, chính sách dân tộc chủ nghĩa cực đoan của ông với khẩu hiệu “Gruzia cho người Gruzia” đã làm gia tăng mâu thuẫn giữa chính quyền trung ương và các khu vực có nhiều sắc tộc thiểu số như Abkhazia và Nam Ossetia. Khi ấy căng thẳng leo thang nhanh chóng, dẫn đến nội chiến và một cuộc đảo chính quân sự năm 1992, chính quyền non trẻ của Gamsakhurdia sụp đổ.
Sau sự kiện đó, Eduard Shevardnadze, cựu Ngoại trưởng Liên Xô và đồng thời là một chính trị gia có uy tín trên trường quốc tế đã trở lại quê hương để lãnh đạo đất nước. Trong giai đoạn 1992 – 2003 khi nắm quyền, ông đã giúp Gruzia vượt qua thời kỳ hỗn loạn sau nội chiến, khôi phục trật tự, tái thiết đất nước và từng bước mở cửa lại với thế giới. Tuy nhiên, song song với đó, tình trạng tham nhũng cũng xuất hiện tràn lan, kinh tế trì trệ và hệ thống quản lý yếu kém đã làm suy giảm niềm tin của nhân dân với bộ máy chính quyền lúc bấy giờ. Đến năm 2003, một phong trào biểu tình ôn hòa mang tên “Cách mạng Hoa hồng” bùng nổ, buộc Shevardnadzer phải từ chức. Sự kiện đã đánh dấu sự kết thúc của một giai đoạn cũ, mở ra một thời kỳ mới trong lịch sử Gruzia – thời kỳ của những nhà lãnh đạo trẻ trung, cải cách và khao khát hội nhập sâu rộng hơn với châu Âu.
Người đứng đầu phong trào “Cách mạng Hoa hồng” là Mikheil Saakashvili đã trở thành Tổng thống thứ 3 của Gruzia vào năm 2004. Ông tốt nghiệp khoa luật Học viện Quan hệ Quốc tế thuộc Đại học Kiev, Ukraine, sau đó tiếp tục học cao học ở Pháp, Italy, Hà Lan và Đại học Colombia, Mỹ. Từ năm 1993 đến 1995, ông làm việc cho một công ty luật tại New York. Ngay sau khi lên nắm quyền vào năm 2004, ông đã khởi xướng hàng loạt các cải cách sâu rộng nhằm hiện đại hóa bộ máy nhà nước, chống tham nhũng và thúc đẩy phát triển kinh tế. Dưới thời gian ông nắm quyền, Gruzia nhanh chóng có sự thay đổi diện mạo: hệ thống hành chính trở nên minh bạch và hiệu quả, môi trường đầu tư được cải thiện và đất nước vươn lên trở thành một trong những nền kinh tế năng động nhất khu vực.
Bên cạnh những cải cách trong nước, Mikheil Saakashvili còn theo đuổi đường lối đối ngoại thân phương Tây một cách rõ rệt. Ông thiết lập quan hệ hợp tác chặt chẽ với Hoa Kỳ – một quốc gia ủng hộ mạnh mẽ tiến trình dân chủ hóa và mục tiêu hội nhập NATO của Gruzia. Đồng thời, ông cũng áp dụng lập trường cứng rắn đối với Nga, khiến quan hệ hai nước ngày càng căng thẳng. Đỉnh điểm của mâu thuẫn là cuộc chiến Nga – Gruzia năm 2008 hay còn được gọi là “Chiến tranh 5 ngày”, nổ ra từ ngày 7 đến 12/8/2008 giữa Gruzia và Nga cùng lực lượng ly khai ở Nam Ossetia và Abkhazia. Ngòi nổ bắt đầu khi quân đội Gruzia mở chiến dịch nhằm tái chiếm thủ phủ Tskhinvali của Nam Ossetia, khiến Nga lập tức can thiệp quân sự với lý do “bảo vệ công dân Nga” trong khu vực. Chỉ trong vài ngày, quân Nga nhanh chóng áp đảo, tiến sâu vào lãnh thổ Gruzia và chiếm giữ nhiều thành phố trọng yếu. Dưới sức ép quốc tế, hai bên ký thỏa thuận ngừng bắn do Liên minh châu Âu làm trung gian. Kết quả, Gruzia mất quyền kiểm soát hoàn toàn Abkhazia và Nam Ossetia, chiếm khoảng 20% lãnh thổ quốc gia, còn Nga sau đó công nhận độc lập cho hai vùng ly khai này. Cuộc chiến ngắn ngủi nhưng để lại hậu quả sâu sắc: quan hệ Nga–Gruzia rơi vào khủng hoảng, trong khi Gruzia càng củng cố quyết tâm hướng tới phương Tây và hội nhập với Liên minh châu Âu như một lựa chọn chiến lược lâu dài. Trong những năm cuối nhiệm kỳ của mình, ông Saakashvili vấp phải làn sóng chỉ trích vì xu hướng tập trung quyền lực và phong cách lãnh đạo ngày càng độc đoán của mình.
Người kế nhiệm Saakashvili, Giorgi Margvelashvili (2013–2018), là thành viên của đảng “Giấc mơ Gruzia”, được thành lập bởi tỷ phú Bidzina Ivanishvili. Khác với người tiền nhiệm, Margvelashvili theo đuổi đường lối đối ngoại ôn hòa hơn với Nga, đồng thời vẫn giữ vững mục tiêu đưa Gruzia tiến gần hơn tới Liên minh châu Âu (EU). Trong nhiệm kỳ của ông, Gruzia tiến hành sửa đổi Hiến pháp, chuyển sang mô hình bán Tổng thống – nghị viện, qua đó giảm đáng kể quyền lực của Tổng thống và tăng vai trò của Quốc hội cùng Chính phủ. Sự thay đổi này đánh dấu bước chuyển quan trọng trong hệ thống chính trị Gruzia, hướng tới sự ổn định và cân bằng quyền lực hơn sau nhiều năm biến động.
Từ năm 2018 đến 2024, Salome Zourabichvili – nữ Tổng thống đầu tiên trong lịch sử Gruzia – đảm nhiệm cương vị nguyên thủ quốc gia. Bà sinh ra tại Pháp và từng là một nhà ngoại giao dày dạn kinh nghiệm, phong cách lãnh đạo của bà mang đậm dấu ấn châu Âu. Trên cương vị Tổng thống của mình, Salome Zourabichvili kiên định theo đuổi con đường hội nhập với Liên minh châu Âu (EU) và thể hiện rõ lập trường ủng hộ Ukraine cũng như phản đối ảnh hưởng của Nga trong khu vực. Dưới thời của bà, Gruzia đã đạt được một bước tiến lịch sử khi được EU công nhận là quốc gia ứng viên chính thức năm 2023, mở ra một chương mới trong hành trình hội nhập châu Âu. Tuy nhiên, quan hệ giữa Tổng thống và Chính phủ do đảng “Giấc mơ Gruzia” kiểm soát lại thường xuyên căng thẳng. Với những bất đồng sâu sắc về định hướng đối ngoại, đặc biệt trong quan hệ với phương Tây đã dẫn đến nỗ lực luận tội Tổng thống vào năm 2023, tuy nhiên nỗ lực này đã không thành công. Chỉ khi nhiệm kỳ của bà Zourabichvili kết thúc vào cuối năm 2024, Gruzia mới tiến hành bầu cử Tổng thống gián tiếp thông qua đại cử tri – một thay đổi theo hiến pháp mới, thay thế hình thức bầu cử trực tiếp trước đây. Trong bối cảnh phe cầm quyền củng cố quyền lực thì Mikheil Kavelashvili, một cựu cầu thủ bóng đá và nghị sĩ thân chính phủ đã được bầu làm Tổng thống Gruzia vào tháng 12/2024.
Dù vậy, ông Kavelashvili là một nhân vật gây nhiều tranh cãi. Ông là thành viên của đảng “Giấc mơ Gruzia”. Do đó, việc ông đắc cử được xem như là một bước lùi trong tiến trình dân chủ, hội nhập với châu Âu và điều này đã vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ phe đối lập và các tổ chức dân sự. Dù quyền hạn của Tổng thống hiện nay bị thu hẹp đáng kể theo hiến pháp, nhưng sự kiện ông Kavelashvili lên nắm quyền vẫn được coi là một bước ngoặt đáng chú ý trong chính trường Gruzia. Nó phản ánh rõ sự giằng co kéo dài giữa hai xu hướng lớn với một bên là khát vọng hội nhập phương Tây và bên kia là những lực lượng muốn giữ quan hệ gần gũi hơn với Nga.
2. Đánh giá và nhận định về cuộc bầu cử địa phương tại Gruzia năm 2025
Cuộc bầu cử địa phương ngày 5/10/2025 vừa qua tại Gruzia đã khép lại với chiến thắng áp đảo thuộc về đảng cầm quyền “Giấc mơ Gruzia” do Thủ tướng Irakli Kobakhidze lãnh đạo và nhà tài phiệt Bidzina Ivanishvili hậu thuẫn. Số phiếu cách biệt là minh chứng cho thấy khoảng cách lớn giữa phe cầm quyền và các lực lượng đối lập. Cũng tại thủ đô Tbilisi, thị trưởng Kakha Kaladze – một trong những gương mặt tiêu biểu của đảng “Giấc mơ Gruzia” tiếp tục giành chiến thắng thuyết phục. Kết quả này không chỉ giúp ông củng cố vị thế của mình mà còn cho thấy mức độ ủng hộ áp đảo của cử tri đối với đảng cầm quyền. Như vậy, cuộc bầu cử địa phương năm 2025 không chỉ khẳng định quyền lực gần như tuyệt đối của đảng “Giấc mơ Gruzia” mà còn cho thấy phe đối lập khó có khả năng tạo ra thay đổi đáng kể trong cán cân quyền lực hiện nay.
Ngay sau khi kết quả được công bố, phe đối lập tại Gruzia đã lập tức bác bỏ tính hợp pháp của cuộc bầu cử, cáo buộc chính phủ gian lận và thao túng kết quả. Những căng thẳng âm ỉ suốt thời gian tranh cử đã nhanh chóng bùng phát thành làn sóng biểu tình lớn tại thủ đổ Tbilisi vào tối cùng ngày. Ban đầu, nhiều người biểu tình tập trung trước Tòa nhà Quốc hội và Dinh Tổng thống, mang theo cờ của Gruzia, của Liên minh châu Âu, Mỹ và cả Ukraine để kêu gọi “bảo vệ dân chủ” và yêu cầu tổ chức lại cuộc bầu cử. Tuy nhiên, cuộc biểu tình nhanh chóng lan vượt khỏi tầm quyển soát và chuyển thành bạo loạn. Đến rạng sáng ngày 6/10, lực lượng an ninh đã kiểm soát được tình hình và giải tán đám đông. Tuy nhiên, hình ảnh hỗn loạn và đổ nát quanh Dinh Tổng thống đã khiến dư luận trong và ngoài nước đặc biệt quan tâm, đánh dấu một đêm đầy biến động trong chính trường Gruzia.
Thủ tướng Irakli Kobakhidze chỉ trích gay gắt phe đối lập, cho rằng hành động xông vào Dinh Tổng thống và kích động bạo lực là “vi phạm nghiêm trọng pháp luật hình sự” và “một âm mưu nhằm lật đổ chính phủ hợp pháp”. Ông khẳng định những người tham gia vào tổ chức vụ việc này sẽ bị truy tố nghiêm khắc, đồng thời cáo buộc Đại sứ Liên minh châu Âu tại Gruzia, Paweł Herczyński, đã can thiệp vào công việc nội bộ và phải chịu trách nhiệm trong việc làm leo thang tình hình. Thủ tướng cũng đề cập đến đảng đối lập “Phong trào Thống nhất Quốc gia” (UNM) của cựu Tổng thống Mikheil Saakashvili vì cho rằng lực lượng này đang cố tái diễn “Cuộc cách mạng Maidan” như đã làm ở Ukraine nhưng “đã thất bại thảm hại”. Theo ông, các thế lực phương Tây đứng sau vụ bạo loạn đang có mục tiêu làm suy yếu chính quyền hiện tại và kéo Gruzia vào vòng xoáy bất ổn. Thị trưởng Tbilisi cũng lên tiếng gọi các cuộc biểu tình là “nỗ lực được tổ chức bài bản nhằm lật đổ chính phủ”. Ông cáo buộc một số tổ chức phi chính phủ và kênh truyền thông nước ngoài đã kích động đám đông theo “một kịch bản truyền thống”.
Có thể thấy, chính phủ Gruzia đang lựa chọn cách quy trách nhiệm cho các thế lực bên ngoài về những bất ổn trong nước, vừa nhằm trấn an người dân, vừa để khẳng định hình ảnh của một chính quyền bảo vệ chủ quyền quốc gia trong thời kỳ khủng hoảng. Sau cuộc bầu cử, Thủ tướng Irakli Kobakhidze tuyên bố rằng “con đường gia nhập Liên minh châu Âu của Georgia vẫn ổn định và không thể đảo ngược”, song nhiều nhà quan sát cho rằng phát biểu này chỉ mang tính trấn an dư luận hơn là một cam kết chính trị thực chất. Trên thực tế, đảng “Giấc mơ Gruzia” – lực lượng cầm quyền hiện nay – ngày càng thể hiện lập trường hoài nghi phương Tây và có xu hướng xích lại gần Nga hơn. Chính điều đó khiến kết quả bầu cử áp đảo của đảng này hứng chịu làn sóng biểu tình và làm dấy lên lo ngại rằng Gruzia đang dần xa rời quỹ đạo dân chủ và tiến trình hội nhập châu Âu mà quốc gia này từng kiên định theo đuổi trong các đời tổng thống trước.
Nhiều nhà quan sát và bình luận đã đưa ra các nhận định cho rằng cuộc biểu tình và bạo loạn ở Tbilisi không phải sự kiện tự phát mà là “kịch bản quen thuộc của một cuộc chiến tranh lạnh kiểu mới” do phương Tây tạo nên. Theo họ, phong trào phản đối kết quả bầu cử chỉ là một phần trong âm mưu lật đổ chính phủ không phục tùng phương Tây hay Washington, tương tự như những “cuộc cách mạng màu” từng xảy ra trên toàn thế giới. Nhiều người ủng hộ chính phủ cho rằng phương Tây chỉ công nhận kết quả bầu cử “dân chủ” nếu nó mang lại lợi ích cho họ, đồng thời cáo buộc Mỹ và Liên minh châu Âu áp đặt lên các quốc gia nhỏ, thao túng đời sống chính trị qua các tổ chức phi chính phủ và truyền thông quốc tế. Theo quan điểm như vậy, những quốc gia như Gruzia, Serbia, Hungary, Slovakia đều là những nước đang cố gắng khẳng định độc lập chủ quyền chính trị, trở thành “trục mới” của một châu Âu tự chủ, dám từ chối sự chi phối từ bên ngoài. Những lập luận này đã phản ánh tư duy ngày càng phổ biến trong chính phủ Gruzia khi cho rằng sự ổn định chính trị của đất nước chỉ có thể được đảm bảo nếu giữ khoảng cách an toàn với Mỹ và châu Âu.
Như vậy, sự kiện bạo loạn tại thủ đô Tbilisi ngày 5/10/2025 đã trở thành một dấu mốc đáng chú ý trong lịch sử chính trị Gruzia. Trong suốt hơn ba thập kỷ, đất nước này đã nhiều lần chứng kiến các cuộc biểu tình, khủng hoảng chính trị và “cách mạng đường phố”. Các cuộc khủng hoảng ấy cho thấy đất nước này đang ở ngã ba đường khi phải lựa chọn giữa một bên là tiếp tục tiến trình hội nhập châu Âu hay giữ vững chủ quyền và cân bằng trước áp lực từ các cường quốc bên ngoài. Dù chiến thắng áp đảo của đảng “Giấc mơ Gruzia” vừa qua đã giúp phe cầm quyền củng cố quyền lực chính trị quốc gia nhưng đồng thời cũng làm bộc lộ những rạn nứt trong chính xã hội giữa những người dân ủng hộ hội nhập châu Âu và những người tin rằng đất nước nên theo đuổi một con đường độc lập. Sự chia rẽ sâu sắc của hai phe đã khiến Gruzia trở thành một điểm nóng trong khu vực Nam Kavkaz, nơi Nga và phương Tây đều đang cạnh tranh sức ảnh hưởng của mình.
Với vị trí chiến lược quan trọng và quá trình lịch sử đầy biến động, những diễn biến trong tháng 10/2025 tại Tbilisi không chỉ là một cuộc khủng hoảng chính trị nội bộ, mà còn là sự phản chiếu những giằng co giữa các cường quốc trong cục diện địa chính trị của khu vực. Mỗi cuộc bầu cử, mỗi làn sóng biểu tình, mỗi cuộc khủng hoảng chính trị tại Gruzia đều mang một ý nghĩa, đó là cuộc đấu tranh giành quyền định hướng tương lai quốc gia. Tuy nhiên con đường ấy sẽ còn nhiều khó khăn. Những gì diễn ra ở Tbilisi không đơn thuần chỉ là một “cơn bão chính trị” bộc phát, mà còn là dấu hiệu cho những biến động còn có thể tái diễn trong tương lai, đặc biệt trong bối cảnh thế giới đang bước vào giai đoạn tái định hình trật tự và quyền lực toàn cầu.■
Hạ Vân
