Sáng 7-2-2020, tại phòng họp lớn mang tên nhà thơ nổi tiếng Cuba Nicolas Guillen ở Trung tâm Hội chợ sách quốc tế La Habana lần thứ 29 đã diễn ra buổi tọa đàm giới thiệu cuốn tiểu thuyết tư liệu lịch sử Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75 của nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia-Sự thật cùng với Công ty sách Thái Hà (Thaihabooks) cộng tác xuất bản, phát hành. Tác phẩm được Giải thưởng Văn học năm 2014 của Hội Nhà văn Việt Nam và Giải thưởng Văn học năm 2015 của các nước Đông Nam Á (ASEAN) và đã được dịch sang tiếng Anh và tiếng Lào.
Đến tham dự tọa đàm có bà Trương Thị Mai, Ủy viên Bộ chính trị, Bí thư trung ương Đảng, Trưởng Ban Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội hữu nghị Việt Nam – Cuba, Trưởng đoàn đại biểu cấp cao Đảng Cộng sản Việt Nam đang có chuyến thăm và làm việc tại Cuba theo lời mời của Trung ương Đảng Cộng sản Cuba. Tham dự buổi tọa đàm còn có ông Võ Văn Phuông, Ủy viên trung ương Đảng, Phó trưởng ban Thường trực Ban Tuyên giáo Trung ương, ông Phạm Anh Tuấn, Thứ trưởng bộ Thông tin Truyền thông và nhiều đại biểu khác. Về phía Cuba có ông Alpidio Alonso Grau, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, bà Yolanda Ferrer, Chủ tịch Hội hữu nghị Cuba – Việt Nam, nhà văn-nhà báo Marta Rojas, người bạn lâu năm của Việt Nam và nhiều cán bộ, chuyên gia thuộc Bộ Văn hóa, Bộ Ngoại giao Cuba.
Đây là một trong những sự kiện quan trọng của Đoàn Việt Nam tại hội chợ sách La Habana lần này, được tổ chức đầu tiên sau lễ khai mạc Hội chợ và khai trương khu trưng bày của Đoàn Việt Nam, khách mời danh dự của Hội chợ sách quốc tế La Habana 2020.
Diễn giả là nhà văn Nguyễn Quang Thiều, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam, Giám đốc-Tổng biên tập Nhà xuất bản Hội Nhà văn.
Hơn 500 thính giả, trong đó có nhiều nhà văn, nhà báo, nhà hoạt động văn hóa, nghệ thuật, học sinh, sinh viên và đông đảo công chúng đã ngồi kín hội trường chào đón các vị khách và diễn giả Việt Nam.
Tại buổi tọa đàm, nhà văn Nguyễn Quang Thiều trân trọng giới thiệu tác giả Trần Mai Hạnh từng là phóng viên Thông tấn xã Việt Nam tại chiến trường, người có cơ hội chứng kiến sự sụp đổ của chính quyền Sài Gòn năm 1975 và sự thất bại của Mỹ trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam. Với những hiểu biết về chiến tranh của mình và với một kho tư liệu từ phía chính quyền Sài Gòn và của phía Mỹ, nhà báo, nhà văn Trần Mai Hạnh đã dựng lên cuốn tiểu thuyết tư liệu lịch sử đặc biệt và hấp dẫn để lý giải từ một góc nhìn khác về sự thất bại của Mỹ trong chiến tranh Việt Nam.
Theo diễn giả Nguyễn Quang Thiều, tiểu thuyết tư liệu lịch sử “Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75” đã tái hiện và phục dựng trung thực những ngày sụp đổ cuối cùng của chính quyền Sài Gòn bằng chính những tài liệu nguyên bản tuyệt mật và các bản văn tin cậy của phía bên kia (phía Việt Nam Cộng hòa và phía Hoa Kỳ), hoàn toàn không có bóng dáng chủ quan của tác giả, không xen bất cứ bình luận, nhận xét gì của người viết.
Nhà văn Nguyễn Quang Thiều nhấn mạnh: Nghệ thuật của cuốn tiểu thuyết này là giữa những tư liệu được trích dẫn một cách chính xác, tác giả đã tạo dựng một không khí bằng nghệ thuật văn chương về tâm trạng, tâm lý, thái độ, mục đích một cách sống động… cùng những chính sách sai lầm, và những vấn đề nội bộ của chính quyền Sài Gòn cũng như của Mỹ trong cuộc chiến tranh xâm lược Việt Nam. Cách dẫn chuyện và tạo dựng không khí đã phơi bày ra sự thật quan trọng của cuộc chiến tranh.
Diễn giả nêu rõ: Khác với những tiểu thuyết viết về chiến tranh đã có, tác giả Trần Mai Hạnh đã không chỉ viết về những người chiến thắng mà ông còn viết về những người bại trận bằng một thái độ bình tĩnh, lý giải sâu sắc, khách quan, công bằng, khoa học và để bạn đọc tự phán xét. Một điều khác biệt và quan trọng là cuốn sách không nhằm tuyên truyền lòng căm thù của người Việt Nam với những kẻ gây tội ác trên đất nước mình, không đứng trên tư thế của người chiến thắng để phán xét mà chỉ đưa ra sự thật về cuộc chiến tranh này. Chủ nghĩa nhân văn và tinh thần văn hóa truyền thống của người Việt Nam gián tiếp được hiện lên trên những trang viết và giữa những tư liệu được viện dẫn.
Kết thúc buổi tọa đàm, nhà văn Nguyễn Quang Thiều đã tặng sách “Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75”, bản tiếng Việt và cả bản tiếng Anh cho các vị lãnh đạo và bạn bè Cuba. Một nguồn tin có mặt tại sự kiện nhận xét: “Đây là một hoạt động đẹp, chân tình và rất xúc động”.
Đông đảo thính giả có mặt trong hội trường đã nhiều lần vỗ tay tán thưởng bài thuyết trình của nhà văn Nguyễn Quang Thiều, người từng theo học tại Khoa Văn học và Nghệ thuật trường Đại học La Habana vào thời gian những năm 80 thế kỷ trước.
Và sau 30 năm trở lại nhà văn đã thốt lên: “Ôi Cuba…tôi lại đặt chân lên hòn đảo mến yêu này sau hơn 30 năm trở về Việt Nam.
Khi chiếc máy bay của hãng hàng không Pháp chạm bánh xuống đường băng sân bay Jose Marti, nước mắt tôi giàn giụa. Một cảm giác giống như người đi xa trở về nhà mình.
Tôi đã có những năm tháng sống trên hòn đảo này với bao kỉ niệm không thể nào quên được. Hồi đó sinh viên chúng tôi học ở Cuba không thể về nước nghỉ hè vì không có tiền mua vé. Bởi thế suốt thời gian hè tôi lang thang khắp chốn trên hòn đảo này, tôi đã sống như một người đàn ông Cuba thực thụ.
Hơn 30 năm không dùng đến tiếng Tây Ban Nha, tôi quên đi khá nhiều. Nhưng thật kỳ lạ là trong những giấc mơ về hòn đảo này tôi lại nói tiếng Tây Ban Nha hoàn hảo (perfecto) như một kẻ sinh ra và lớn lên trên hòn đảo này.
Giờ tôi đang ở đây. Và trong bóng đêm lúc này tôi nghe rất rõ những thì thầm của những ngôi nhà cổ kính, của những hàng cây, của tiếng sóng biển dội về, của những người đàn ông Cuba mạnh mẽ và những người đàn bà Cuba nóng bỏng và mê đắm…
Ôi Cuba, tôi yêu hòn đảo này với tất cả những buồn vui của tôi!” (trích từ trang Facebook cá nhân của nhà văn Nguyễn Quang Thiều, tác giả ghi viết lúc 12 giờ đêm 4-2-2020).
Nhà văn Nguyễn Quang Thiều nói anh rất hạnh phúc khi được quay lại Cuba để giới thiệu sách cho công chúng nơi đây và mong muốn bạn đọc Cuba sớm có bản dịch tiếng Tây Ban Nha của tiểu thuyết Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75 để đọc và hiểu thêm về cuộc chiến tranh ở Việt Nam và hiểu tại sao Mỹ đã thất bại.
Chắc rằng bạn tôi, nhà văn Trần Mai Hạnh cũng rất hạnh phúc khi tác phẩm của mình được giới thiệu trang trọng ở Hội chợ sách quốc tế La Habana 2020 này, và anh sẽ hạnh phúc biết bao nếu mong muốn của nhà văn – diễn giả Nguyễn Quang Thiều trở thành hiện thực và Trần Mai Hạnh có dịp trở lại hòn đảo tự do để giao lưu với bạn đọc Cuba khi họ có trên tay tiểu thuyết “ACTA DE GUERRA 1-2-3-4.75” (Biên bản chiến tranh 1-2-3-4.75). Và khi đó anh sẽ tự hào cài trên ngực mình tấm Huân chương cao quí mang tên chiến sĩ Moncada Félix Elmusa, của Hội nhà báo Cuba trao tặng nhân dịp anh sang La Habana vào tháng 7-1999 khi là thành viên chính thức trong Đoàn đại biểu cấp cao Đảng Cộng sản Việt Nam do Tổng Bí thư Lê Khả Phiêu dẫn đầu thăm Cuba. Khi đó, với tư cách là Trưởng Cơ quan thường trú TTXVN tại La Habana, tôi may mắn có mặt và phiên dịch giúp anh tại buổi lễ trọng thể ấy./.
Phạm Đình Lợi (Báo điện tử Tổ Quốc)
