Cứ 4 năm một lần, nước Mỹ lại có một cuộc chạy đua căng thẳng đầy kịch tính. Đó là cuộc tranh cử Tổng thống Hoa Kỳ vào đầu tháng 11. Tuần này, nước Mỹ đang sống trong sự căng thẳng đó và cả thế giới đang chăm chú theo dõi.
50 chứ không phải 1
Vì quy định phức tạp theo Hiến pháp Hoa Kỳ, cấu trúc của cuộc bầu cử tổng thống là một bài toán phức tạp về cả chính trị lẫn con số. Thực ra, nước Mỹ có 50 cuộc bầu cử cùng một ngày tại 50 tiểu bang, chứ không có một cuộc tổng bầu cử cấp quốc gia để lựa tổng thống dựa theo số phiếu trên toàn quốc.
Trong lịch sử Hoa Kỳ, đã có nhiều lần một ứng cử viên thắng tổng số phiếu toàn quốc nhưng vẫn thất cử vì không đạt được cột mốc màu nhiệm 270. Đó là trường hợp của Hillary Clinton vào năm 2016 khi bà có số phiếu toàn quốc trội hơn Donald Trump tới gần 3 triệu phiếu nhưng Donald Trump đã trở thành tổng thống, và trường hợp ứng cử viên Al Gore vào năm 2000 khi ông đạt số phiếu khoảng 500 nghìn trội hơn ông George W. Bush, nhưng ông Bush vẫn trở thành tổng thống. Lý do là ông Bush và ông Trump đều đã đạt được cột mốc 270.
Cột mốc 270
Vào ngày bầu cử, những ai là công dân đã đăng ký đi bầu tại tiểu bang của mình sẽ được quyền bỏ phiếu tại phòng phiếu gần nhà hoặc qua đường bưu chính. Nếu bạn không đi đăng ký trước thì bạn không được quyền bỏ phiếu, và đây là một hàng rào pháp định ngăn trở khiến chỉ có khoảng 2/3 dân Mỹ đi bầu.
Mỗi tiểu bang đều có một bộ luật bầu cử riêng cho người dân của tiểu bang, và đây là một yếu tố gây ra thêm nhiều phức tạp cho việc lựa chọn tổng thống tại Hoa Kỳ. Tùy theo dân số, mỗi tiểu bang có một số lượng người trong đại cử tri đoàn (electors), thí dụ, tiểu bang Florida có 29 đại cử tri trong khi tiểu bang Maine chỉ có 4 đại cử tri.
Trong ngày bầu cử, người dân sẽ bỏ phiếu cho Trump hoặc Biden trong tiểu bang của mình. Ai thắng trong phạm vi của tiểu bang thì có thể vơ hết 100% số lượng đại cử tri của tiểu bang hay chỉ một phần, tùy thuộc vào luật bầu cử của tiểu bang đó.
Đến giờ phút này, Trump đã thắng phiếu ở Florida nên sẽ được cả 29 phiếu đại cử tri vì luật bầu cử Florida cho người thắng vơ hết (winner takes all). Trong khi đó, tại tiểu bang Maine, Biden đã thắng phiếu nhưng Biden chỉ được 3 đại cử tri và Trump vẫn được 1 đại cử tri vì luật bầu cử Maine chia đại cử tri dựa theo sự thắng/thua tại từng quận hạt, và Biden đã chỉ thắng phiếu 3 trong 4 quận hạt của Maine và Trump thắng tại 1 quận hạt.
Cả nước Mỹ có tổng số 538 đại cử tri gọi chung là đại cử tri đoàn (electoral college). Do đó, chỉ cần đạt được 270 phiếu của đại cử tri đoàn là sẽ chắc chắn trở thành tổng thống.
Cuộc bầu cử tuần này chỉ là để xác định Biden thu góp được bao nhiêu phiếu đại cử tri trong mỗi tiểu bang và Trump được bao nhiêu. Do vậy, tại Hoa Kỳ, mọi người vẫn đang chăm chú vào con số 270, mặc dù việc chạy đua tới cột mốc này vẫn chỉ là dự toán bởi giới truyền thông có uy tín.
Trong những ngày sắp tới, khi kết quả bầu cử của tiểu bang đã xong, chính quyền tiểu bang sẽ chính thức thông báo số phiếu của từng ứng cử viên và số đại cử tri đoàn cho người đó. Trên thực tế, đây mới là kết quả chính thức của cuộc bầu cử tại tiểu bang.
Tuy nhiên, việc vẫn chưa xong hẳn.
Vào ngày 14 tháng 12 tới đây, đại cử tri đoàn gồm tất cả 538 người đến từ 50 tiểu bang sẽ nhóm họp tại Quốc hội Hoa Kỳ để chính thức bỏ phiếu lựa chọn tổng thống Mỹ. Nếu mọi việc êm xuôi thì đây chỉ là thủ tục hình thức theo hiến pháp. Điều đáng nói ở đây là tổng thống Mỹ không được lựa chọn trực tiếp từ dân, mà là gián tiếp qua đại cử tri đoàn.
Tình hình hiện nay
Tại giờ phút này, vào trưa ngày 6 tháng 11 tại Việt Nam, cả Trump lẫn Biden vẫn chưa đạt tới cột mốc 270, và một số tiểu bang then chốt vẫn đang tiếp tục đếm phiếu từ bưu chính. Những tiểu bang này là Pennsylvania (20 đại cử tri), Arizona (11 đại cử tri), Nevada (6 đại cử tri), và Georgia (16 đại cử tri). Tại nhiều địa phương, đã có những cuộc biểu tình của cả hai phe kết tội lẫn nhau về gian lận trong việc bỏ phiếu và đếm phiếu. Đây là một tình huống rất phức tạp và nguy hiểm cho an ninh nội bộ của Hoa Kỳ vì trong xã hội có quá nhiều súng đạn và sự chia rẽ, căm phẫn của cả hai phe đã lên quá cao trong năm nay.
Nhiều kẻ thù của nước Mỹ chắc hẳn đang mỉm cười và hài lòng về tình hình rối ren hiện nay.
Trung Kiên
