Chợ Lớn 1955: Ký và Họa (tựa gốc: From a Chinese city) là tập du ký của nhà văn Pháp Gontran de Poncins, xuất bản lần đầu năm 1957, ghi lại những quan sát của ông trong thời gian lưu lại Chợ Lớn.
Gontran de Poncins (1900-1962) là nhà văn, nhà thám hiểm và nhà nhân học nổi tiếng người Pháp. Sinh ra trong gia đình quý tộc, từng theo học trường quân sự Saint Cyr (Pháp) nhưng De Poncins lại có mối quan tâm đặc biệt đến tâm lý con người và “những điều giúp con người vượt lên cuộc sống”. Ông vào trường Đại học Mỹ thuật Paris và học vẽ ở đó sáu năm, sau đó tham gia kinh doanh lụa Ý trước khi dấn thân vào những chuyến phiêu lưu khắp Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Thái Bình Dương. Cuốn sách mang tên Kabloona (1938) tường thuật về chuyến du hành đến vùng đất của người Eskimo đã giúp De Poncins thành danh với tư cách nhà văn du ký. Năm 1955, De Poncins đến Chợ Lớn, và dành bốn tháng ở đây để khám phá vùng đất “mang bí ẩn và những phẩm chất kỳ lạ nhất trong văn hóa Trung Hoa”.
Cuốn sách Chợ Lớn 1955: Ký và Họa là bức tranh sau cuối về Chợ Lớn, với đúng tầm vóc và tâm tính toàn vẹn của nó – thành phố của lạc thú, “thái ấp” của văn hóa cổ điển Trung Hoa – trước khi những biến thiên lịch sử quét qua.
De Poncins là người dẫn đường đưa bạn dạo chơi trên những con phố náo nhiệt của Chợ Lớn – bạn nghe thấy tiếng chuông của xe kéo, tiếng rao của hàng rong, tiếng guốc gỗ lạch cạch, tiếng cười khêu gợi của phái nữ; bạn ngửi thấy mùi mỡ lợn, gia vị, nhân sâm, cá mú và xạ hương. Bạn sẽ dùng bữa ở một tư gia, ghé xem màn biểu diễn đầy màu sắc và đậm tính ước lệ trong một rạp hát truyền thống và tới thăm một ông thầy thuốc người Tàu.
Tác giả đã thâm nhập vào các sắc thái trong tư duy Trung Hoa với sự nhạy cảm hiếm có, để giải thích về đạo đức, mỹ học, triết học và niềm tin tôn giáo của người Trung Hoa. 42 bức phác thảo và ký họa của De Poncins ghi lại những nét đặc biệt trong con người và địa điểm mà ông mô tả. Bằng những quan sát tinh tế, sâu sắc mà hóm hỉnh, Chợ Lớn 1955 là lời diễn giải hùng hồn về đời sống Trung Hoa đích thực mà nay đã đổi thay ít nhiều.■
