Nhà phân tích Trung Quốc cảnh báo chính phủ nước này rằng chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Mỹ đã đạt được những bước tiến rất đáng kể trong thời gian ngắn.
Kể từ khi tổng thống Mỹ Donald Trump bắt đầu nêu ra khái niệm “chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương” (gọi tắt là chiến lược Ấn-Thái) vào năm ngoái, đa số nhận định của dư luận về chiến lược này là “xem nhẹ” và “hạ thấp” – tờ Thời báo Hoàn Cầu đánh giá.
Các phân tích với chiến lược Ấn-Thái chủ yếu nhằm vào những khó khăn, đặc biệt là mâu thuẫn và lợi ích giữa các thành viên (Ấn Độ, Nhật Bản, Australia, Mỹ), cho rằng chiến lược này sẽ mất rất nhiều thời gian để định hình.
Tuy nhiên, nhà nghiên cứu Bành Niệm – trợ lý nghiên cứu tại Viện nghiên cứu biển Đông (NISCSS), Trung Quốc – phân tích trên tờ Hoàn Cầu, tin rằng Mỹ đang rốt ráo hoàn thiện các chương trình chi tiết của khái niệm Ấn-Thái, đưa khuôn khổ này đạt được các bước tiến thực tế và chiến lược hóa.
Từ khái niệm Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương đến “Chiến lược Ấn-Thái”
Khái niệm “khu vực tự do Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương” được ông Trump sử dụng dày đặc nhất trong chuyến công du châu Á vào tháng 11/2017, bao gồm trong bài phát biểu ở diễn đàn APEC tại Đà Nẵng.
Theo ông Bành, Mỹ sau đó chỉ mất khoảng nửa năm để biến khái niệm này thành một chiến lược thực thụ.
Khoảng hơn một tháng sau khi Bộ trưởng quốc phòng James Mattis trình bày về “chiến lược Ấn-Thái” tại Đối thoại Shangri-la vào tháng 6 năm nay, Mỹ và Australia đã bắt tay thiết lập kế hoạch chung nhằm thúc đẩy lợi ích chiến lược của hai nước ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Các động thái diễn ra trong thời gian ngắn, hiệu suất hợp tác cao như thế là không thường thấy trong lịch sử khi Mỹ muốn thúc đẩy một chiến lược nào đó – ông Bành Niệm nhận xét, đồng thời dự đoán tốc độ phát triển của chiến lược Ấn-Thái có thể vượt xa ước tính của các bên.
Mỹ ồ ạt “ra đòn” kinh tế, quân sự
Khác với các chiến lược lớn trước đây của Mỹ thường do tổng thống dẫn dắt, lộ trình phát triển chiến lược Ấn-Thái được trao cho Lầu Năm Góc, thể hiện qua vai trò của Bộ trưởng Mattis ở Shangri-la cũng như trong nỗ lực hợp tác với Australia sau đó.
Kết quả từ hoạt động tích cực của Bộ quốc phòng Mỹ là hợp tác an ninh quân sự trở thành lĩnh vực được chú trọng hàng đầu trong chiến lược này. “Trao cờ” vào tay quân đội, tổng thống Trump cũng tránh được những tác động và mâu thuẫn đa chiều từ phương diện ngoại giao đối với chính quyền của ông.
Đồng thời, cộng đồng quốc tế có thể thấy rõ mục tiêu trọng điểm của chiến lược Ấn-Thái nằm ở lĩnh vực an ninh chiến lược. Theo lời ông Mattis, việc tăng cường xây dựng sức mạnh trên biển, củng cố quan hệ hợp tác với đồng minh là ưu tiên hàng đầu của chiến lược.
Trong kế hoạch chung Mỹ-Australia, hợp tác quân sự cũng là nghị trình trọng yếu. Trong tương lai, Mỹ sẽ từng bước thúc đẩy hợp tác quân sự với những đồng minh và đối tác then chốt như Ấn Độ, Nhật Bản, nhằm đạt các bước tiến thực chất trong chiến lược.
Thêm vào đó, hợp tác kinh tế cũng là mục tiêu quan trọng của chiến lược Ấn-Thái. Vấn đề phát triển kinh tế được xếp vào 1 trong 4 nhiệm vụ lớn của chiến lược mà ông James Mattis phát biểu tại Singapore hồi tháng 6.
Khi Mỹ và Australia thảo luận về kế hoạch chung, song phương bày tỏ rõ cần phải tổ chức cơ chế đối thoại chính thức về đầu tư cơ sở hạ tầng ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Trong tuần tới, Mỹ sẽ tổ chức Diễn đàn doanh nghiệp Ấn-Thái.
Đối trọng với Vành đai, Con đường của Trung Quốc
Trong diễn biến mới nhất liên quan đến Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo hôm 30/7 công bố kế hoạch phát triển cơ sở hạ tầng trị giá 113 triệu USD vào khu vực này.
Đây được xem là hành động của Mỹ nhằm tạo ra đối trọng với sáng kiến đầu tư “Vành đai, Con đường” của Trung Quốc. Chính sách vung tiền của Bắc Kinh bị giới chức Washington đánh giá là mang nhiều tham vọng phát triển thiếu kiềm chế ở nước ngoài và để lại nhiều hệ lụy về nợ nần với các nước tham gia.
“Tầm nhìn kinh tế Ấn Độ – Thái Bình Dương” được ông Pompeo đưa ra là chương trình tăng cường hỗ trợ tài chính từ chính phủ Mỹ đối với các đồng minh, đối tác ở khu vực Ấn-Thái, thông qua cơ quan tạm gọi là Công ty Tài chính phát triển quốc tế Mỹ (USIDFC).
Theo lời ngoại trưởng Pompeo, Mỹ sẽ “chống lại bất kì quốc gia nào” có ý định thâu tóm ảnh hưởng trong khu vực. Đây được cho là thông điệp cảnh báo Bắc Kinh, trong tình hình cuộc chiến thương mại giữa hai nước không có dấu hiệu hạ nhiệt, bên cạnh căng thẳng trong vấn đề Đài Loan hay biển Đông.
Trong tổng số 113 triệu USD, 25 triệu USD dự kiến được Mỹ đầu tư mở rộng xuất khẩu công nghệ tới khu vực Ấn-Thái, 50 triệu USD hỗ trợ các nước sản xuất và lưu trữ năng lượng, đồng thời tạo ra mạng lưới hỗ trợ mới nhằm thúc đẩy phát triển hạ tầng.
Các tiến triển mới cho thấy thông điệp của chính quyền Trump về việc thu được lợi ích kinh tế thông qua chiến lược Ấn-Thái không phải chỉ là nói suông, dù những mối hợp tác thực chất vẫn còn trong quá trình định hình và phải qua thời gian khảo nghiệm.
Giáo sư Josef Gregory Mahoney, giám đốc Trung tâm quốc tế nghiên cứu chính trị cao cấp tại Đại học sư phạm Hoa Đông, Thượng Hải, nhận định tuyên bố mới của Mỹ nhằm vào “Vành đai, Con đường” cho thấy chính sách đối ngoại của ông Trump tới đây sẽ tập trung vào: Tái định vị thế đối đầu của Mỹ với Trung Quốc trong kinh tế và ngoại giao.
Chỉ khoảng một tuần trước đây, theo ông Mahoney, các chính sách đối ngoại của tổng thống Trump – dù bất lợi cho Trung Quốc – dường như vẫn tạo khe hở để Bắc Kinh phát triển quan hệ với các đối tác phương Tây, khi EU có nhiều bất đồng với Washington.
Việc ông Trump gây sức ép và căng thẳng trong nội bộ NATO, rút Mỹ khỏi hiệp định khí hậu Paris hay Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) đều là những biểu hiện của chủ nghĩa cô lập, mang lại tầm nhìn về một trật tự thế giới mới với Trung Quốc là nhà ủng hộ toàn cầu hóa mạnh mẽ nhất.
Nhưng cách tiếp cận của ông Trump lúc này đang là tái lập vị thế chủ đạo của Mỹ đối với châu Âu, và nhanh chóng đạt “chiến thắng đầu tay” với việc các nước châu Âu cam kết cải thiện các điều kiện thương mại, chi tiêu nhiều hơn cho quốc phòng và cùng Mỹ chống lại Trung Quốc trong chiến tranh thương mại.
Như thế, thay vì cô lập và bảo hộ Mỹ, mục tiêu ưu tiên của ông Trump lúc này là cô lập Trung Quốc.
Trung Quốc lo ngại?
Mỹ tăng tốc hoàn thiện “chiến lược Ấn-Thái” là thực tế đã rõ ràng, khi các bước hành động cụ thể liên tục được tiến hành.
Chiến lược, mà ban đầu bị nhiều học giả Trung Quốc cho là một sự đánh tráo khái niệm với chiến lược “xoay trục châu Á-Thái Bình Dương” của cựu tổng thống Mỹ Barack Obama, nay đã tiến vào giai đoạn thực tiễn, bất chấp còn nhiều khó khăn ở khu vực.
Trung Quốc “không được khinh suất, mà cần nâng cao cảnh giác và quan sát chặt chẽ, đồng thời sớm có biện pháp tương ứng nhằm ứng phó hiệu quả với tình hình” – Hoàn Cầu dẫn cảnh báo của học giả Bành Niệm.
Trả lời câu hỏi báo chí về việc Mỹ, Nhật, Ausstralia muốn đẩy mạnh đầu tư vào Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, phát ngôn viên Bộ ngoại giao Trung Quốc ông Cảnh Sảng ngày 31/7 nói “Đây là chuyện tốt”.
Ông Cảnh cho biết Trung Quốc sẵn sàng cùng các nước nỗ lực thúc đẩy giao lưu khu vực và tăng trưởng kinh tế, đồng thời “hoan nghênh tất cả các nước có cùng tư duy tham gia xây dựng ‘Vành đai, Con đường'”.
theo Thời đại
