Cách mạng tháng Mười Nga luôn được coi là một trong những sự kiện vĩ đại nhất của lịch sử thế giới thế kỷ XX, đó là sự khởi đầu của một nền độc lập, tự do, đánh dấu một bước phát triển mới của không chỉ người dân Nga mà còn là của mọi dân tộc chống đế quốc trên thế giới.
Nước Nga hay Liên Bang Nga là một quốc gia rộng lớn với nền lịch sử lâu đời, nói về nước Nga là nói tới vẻ đẹp của mùa thu, về rừng cây lá vàng như bức tranh của Levitan, là nói về nền văn hoá, về văn học với những tác phẩm nổi tiếng mang triết lý vượt thời đại và cả các công trình kiến trúc tuyệt đẹp. Hơn tất cả, Liên xô trước đây và nước Nga ngày nay có một nền lịch sử trải dài với các cuộc cách mạng “long trời lở đất”, tác động đến khắp châu lục. Một trong những sự kiện nổi bật, ghi dấu ấn lịch sử chính là cuộc Cách mạng tháng Mười Nga lừng lẫy năm 1917.
Trước đó, cuộc Cách mạng dân chủ tư sản tháng Hai năm 1917, thắng lợi có ý nghĩa lịch sử to lớn đối với nước Nga – chế độ Nga hoàng chuyên chế thống trị nhân dân từ bao đời đã bị sụp đổ chỉ trong vòng 8 ngày. Nước Nga đã trở thành nhà nước cộng hòa dân chủ. Bối cảnh ấy, nước Nga tồn tại song song hai chính quyền sau cách mạng dân chủ Tư sản tháng 2 năm 1917 (hay Cách mạng Tháng 2) với một bên là Chính phủ lâm thời Tư sản và một bên là Xô viết đại diện là các đại biểu công nhân và binh sĩ. Sau khi lên nắm quyền, Chính phủ lâm thời Tư sản đã không giải quyết những vấn đề đã hứa trước đó với người dân mà một mực nhất quyết tiếp tục theo đuổi cuộc chiến tranh với các nước thuộc phe Đức đế quốc. Điều này khiến cuộc sống của người dân Nga trở nên vô cùng khó khăn, túng quẫn, bức xúc. Nền kinh tế nước Nga khủng hoảng trầm trọng, nạn đói xảy ra ở khắp mọi nơi. Khi ấy, Vladimir Ilyich Lenin, người đứng đầu đảng Bolshevik đã nhận được sự ủng hộ rất lớn của nhân dân Petrograd (Sankt-Peterburg bây giờ) để lãnh đạo giành lại sự tự do. Số lượng người theo Xô viết tăng lên nhanh chóng, từ tháng 3 với chỉ 600 người đã tăng lên 1.600 người vào tháng 9 năm 1917.
Đầu tháng 10 năm 1917, Lênin từ nước ngoài trở về Nga và trực tiếp lãnh đạo khởi nghĩa vũ trang giành lại chính quyền từ tay chính phủ lâm thời Kerensky, lập Nhà nước Xô viết – nhà nước công nông đầu tiên trên thế giới với đội tiên phong là Đảng Bolshevik, lần đầu tiên trở thành giai cấp cầm quyền.
Cách mạng Tháng Mười đã đặt nền móng tạo dựng và gia tăng sức mạnh tổng hợp quốc gia, đưa nước Nga và sau này Liên bang Xô viết (Liên Xô) trở thành cường quốc thế giới hùng mạnh, đóng vai trò quyết định trong chiến thắng chủ nghĩa phát xít trong Chiến tranh thế giới thứ hai (1939-1945), cứu loài người thoát khỏi thảm họa phát xít dã man. Nhà nước Xô viết thay đổi triệt để các nguyên tắc đối ngoại, lấy chủ nghĩa quốc tế vô sản thay thế chủ nghĩa dân tộc tư sản vị kỷ, đồng thời kiên trì thực hiện chính sách đối ngoại vì hòa bình, sau này trở thành thành trì hòa bình thế giới…
Hẳn mọi người còn nhớ, từ năm 1919, sau khi cuộc chiến tranh thế giới thứ I kết thúc, các nước Anh, Pháp, Mỹ lại tăng cường can thiệp và đẩy mạnh việc giúp đỡ bọn bạch vệ phản động gây nội chiến chống lại Nga. Các chiến hạm của Anh, Pháp tiến vào bờ biển. Sau cuộc Cách mạng tháng Mười Nga thành công, Nhà nước Xô viết đã bước vào cuộc chiến đấu chống thù trong, giặc ngoài hết sức gian khổ, cam go, quyết liệt, đổ máu, hy sinh rất lớn để gìn giữ thắng lợi thành quả cách mạng. Kết quả đó dẫn đến sự thay đổi toàn diện trong quan hệ quốc tế, góp phần vào quá trình cách mạng và khích lệ phong trào giải phóng dân tộc trên toàn thế giới. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Giống như mặt trời chói lọi, Cách mạng tháng Mười chiếu sáng khắp năm châu, thức tỉnh hàng triệu hàng triệu người bị áp bức, bóc lột trên trái đất. Trong lịch sử loài người chưa từng có cuộc cách mạng nào có ý nghĩa to lớn và sâu xa như thế”.
Ngày 7/11 (ngày 25/10 theo lịch cũ) là ngày kỷ niệm Cách mạng tháng Mười và là ngày lễ của quốc gia trong suốt thời kỳ Xô viết. Sự kiện được tổ chức lần đầu tiên vào năm 1918 và chính thức được coi là một ngày nghỉ lễ vào năm 1927 (về sau ngày nghỉ được kéo dài thành hai ngày là mùng 7/11 và 8/11). Ngày mùng 7/11/1918, cuộc diễu binh lần đầu được diễn ra trên Quảng trường Đỏ, kể từ sau đó sự kiện này được tổ chức thường niên. Trong những ngày kỷ niệm này người dân cả nước dần hình thành thói quen cùng nhau ăn sáng và theo dõi đoàn diễu hành qua truyền hình.
Năm 1941, cuộc diễu binh huyền thoại kỷ niệm 24 năm Cách mạng tháng Mười Nga đã được diễn ra trong thời điểm của cuộc Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại. Lúc ấy thủ đô của Liên Xô bị bao vây và người dân phải sơ tán khi quân Đức Quốc xã chỉ còn cách thủ đô 50-100km. Cuộc duyệt binh được lên kế hoạch bí mật và trở thành một sự kiện bất ngờ cho cả nước. Trước ngày diễn ra sự kiện, Stalin tổ chức một cuộc họp tại văn phòng và ông đã có một bài phát biểu vô cùng ngắn gọn: “Kẻ thù đang ở gần, tình hình rất nguy hiểm, nhưng điều này không có nghĩa là chúng ta phải từ bỏ truyền thống. Ngược lại, nếu thủ đô của chúng ta kỷ niệm Cách mạng tháng Mười Vĩ đại, nó sẽ nâng cao tinh thần và củng cố niềm tin của nhân dân Liên Xô và những người ủng hộ chúng ta ngoài kia…”. Trong bài viết trên báo Quân đội nhân dân ngày 7/11/2021, Đại tá hải quân Roman Boitsov, Tùy viên Quốc phòng Nga tại Việt Nam cho rằng: “Nếu xét về sức mạnh tác động đến tiến trình của cuộc chiến, cuộc duyệt binh ngày 7/11/1941 có thể được so sánh với một chiến dịch quân sự quan trọng bậc nhất trong Chiến tranh vệ quốc vĩ đại 1941-1945. Chính vào ngày này, Hitler đã trù định tổ chức cuộc diễu hành quân sự trọng thể của các đạo quân Đức trên Quảng trường Đỏ nếu chúng chiếm đóng được Moscow”.
Từ năm 1991, Liên Xô sụp đổ, sau khi Tổng thống Boris Yeltsin lên nắm quyền nước Nga ông đã không còn tổ chức sự kiện này theo cấp nhà nước. Thay vào đó các cuộc tuần hành diễn ra ở trung tâm thủ đô do các tổ chức và các cựu chiến binh đứng ra thực hiện.
Dù bắt đầu từ năm 2005 sự kiện này không còn được coi là một ngày nghỉ toàn quốc và được thay thế bằng Ngày vinh quang quân sự của Nga, nhưng các nghi lễ vẫn được thực hiện và có sự tham gia diễu binh của quân đội. Hàng năm người dân Liên bang Nga, đặc biệt là những người từ thế hệ trước, vẫn đổ ra đường tham dự lễ diễu hành và thăm viếng, đặt hoa tại lăng của vị lãnh tụ Vladimir Ilyich Lenin tại Quảng trường Đỏ, thủ đô Moscow. Đoàn người với những biểu ngữ, cờ và trang phục màu đỏ diễu hành trên đường phố, hồi tưởng và nhớ lại một thời lịch sử huy hoàng khi toàn dân đoàn kết, đồng lòng hướng về độc lập, tự do. Trước quảng trường, người đại diện đứng lên đọc diễn văn kỷ niệm, đâu đó lại có tiếng hát vang những bài ca Xô viết, người già, trẻ nhỏ ngắm nhìn hiện vật chiến tranh và kể lại những câu chuyện như một cách giáo dục tới thế hệ trẻ.
Dù cho hiện tại chế độ chính trị đã thay đổi nhưng ý nghĩa của cuộc cách mạng tháng Mười vẫn có sức sống mạnh mẽ qua thời gian. Do đó người dân Nga vẫn luôn coi trọng và nhớ về sự kiện lịch sử này với một lòng biết ơn sâu sắc song hành cùng lòng tự hào dân tộc. Đặc biệt là nhiều năm nay ở Liên bang Nga vẫn tổ chức duyệt binh kỷ niệm ngày chiến thắng phát xít (9/5) trên Quảng trường đỏ như một minh chứng của lòng tri ân về sự hy sinh vô bờ bến của nhân dân Liên Xô và nhân dân tiến bộ trên toàn thế giới đoàn kết chiến đấu và chiến thắng thảm họa phát xít.
Có thể nói rằng, từ Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917, từ chiến thắng chủ nghĩa phát xít 9/5/1945, Liên xô trước đây và Liên bang Nga sau này do Tổng thống Putin lãnh đạo đã tiếp nhận sức mạnh từ lịch sử vươn lên mạnh mẽ trở thành một quốc gia hùng cường. Với tiềm lực quốc phòng, vũ khí siêu hiện đại trong đó có vũ khí hạt nhân, Liên bang Nga được đánh giá là quốc gia hàng đầu có sức mạnh quân sự siêu việt. Với tiềm lực kinh tế đứng thứ 10 thế giới, lại là nước giàu tài nguyên, mạnh về khoa học công nghệ, Liên bang Nga trở thành nước cung cấp chuỗi năng lượng giàu có cho châu Âu và toàn cầu, giao thương và viện trợ cho nhiều nước nghèo khác ở châu Phi. Từ khi Nga quyết định chiến dịch quân sự đặc biệt, xung đột với Ukraine 2/2022, Mỹ và các nước phương Tây cùng đồng minh đã tung ra một loạt lệnh cấm vận chưa từng có với hàng nghìn công ty và cá nhân Nga, đồng thời Mỹ và NATO liên tục, ồ ạt viện trợ vũ khí hiện đại, thậm chí cả vũ khí sát thương bị nhiều nước lên án để giúp Ukraine phản công, tấn công vào sâu trong lãnh thổ Nga. Ai cũng biết hiện Ukraine đang thực hiện một cuộc chiến tranh ủy nhiệm do Mỹ và phương Tây chỉ đạo với mục đích làm Liên bang Nga sa lầy, suy yếu, kiệt quệ. Dường như câu chuyện lịch sử nước Nga năm 1917 một mình chống lại các nước đế quốc được tái hiện lại sau 105 năm trong cuộc chiến tranh với Ukraine? Nhưng thời thế lịch sử, tình thế, vị thế nước Nga xưa và nay đã khác. Dư luận cho rằng, Tổng thống Putin và nước Nga đang đấu tranh cho một trật tự thế giới đa cực, giàu tính dân chủ, công bằng. Chúng ta mong với sức mạnh truyền thống và bài học lịch sử từ Cách mạng tháng Mười, với tinh thần yêu nước, yêu chuộng hòa bình, với tinh thần đoàn kết dân tộc, giàu lòng hy sinh, Liên bang Nga sẽ mạnh mẽ hơn, góp phần tích cực đưa lại hòa bình cho Liên bang Nga và Ukraine để trước hết là nhân dân hai nước và cả Châu Âu được hưởng thái bình, góp phần hướng tới xây dựng một trật tự thế giới đa cực, công bằng và dân chủ như tinh thần cách mạng tháng Mười Nga bất diệt.■
Khánh Linh
